Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ognia.Wyżejrozciągasięświatciałniebieskich:obraca-
jącesięwokółnieruchomejZiemikoncentrycznesfery
Księżyca,Merkurego,Wenus,Słońca,Marsa,Jowisza,
Saturnaorazsferagwiazdstałychbędącagranicąkos-
mosu.Komety,meteoryiinnezjawiskaprzejściowe(np.
zorzepolarne)niemogłynależećdoniezmiennego
zdefinicjiświataciałniebieskich,umieściłjewięcAry-
stoteleswświeciepodksiężycowym.
WmechaniceArystotelesaciałoniepoddanewpły-
womzewnętrznympozostawałowspoczynku(tastaro-
żytnazasadabezwładnościwynikałazprzyjętychwłas-
nościruchównaturalnych),natomiastprędkośćciała
wprawianegowruchprzezzewnętrznąprzyczynęmiała
byćproporcjonalnadodziałającejsiły(dynamis)iod-
wrotnieproporcjonalnadooporu,jakistawiaośrodek.
Konsekwencjąprzyjętychzasadmechanikibyłanie-
możliwośćistnieniapróżni.Wynikałotochociażbystąd,
żeopórpróżniwynosiłbyzero,aporuszającesięwniej
ciałamiałybyprędkośćnieskończeniewielką,coArysto-
telesuznawałzaabsurd.
WszechświatArystotelesabyłkulistyiskończony,
pozaostatniąsferąniebyłoniczego.Wyraziłtopięknie,
pisząc:UJestjasne,żepozaniebemniemaanimiejsca,
anipróżni,aniczasu”.12
1040WITELO
Pierwszymuczonymzziempolskich,którystałsiępo-
wszechnieznany,byłWitelo(Witelon).Wiadomościojego
życiusąbardzoskąpe.UrodziłsięwpobliżuWrocławia,
prawdopodobniewLegnicylubweLwówkuŚląskim.
Osobiepisał,żejestfiliusThuringorumetPolonorum.
Przyjmujesię,żebyłprzypuszczalniesynemprzybyłego
naŚląskzTuryngiikolonisty,któryożeniłsięzPolką.
PolskęnazywałWiteloswąojczyzną.
UczyłsięwszkoleparafialnejwLegnicy,następnie
weWrocławiu.Przyjmujesię,żeurodziłsięokoło1230r.,
napodstawietego,żew1250r.udałsięondoParyża,
gdzierozpocząłstudianauniwersytecie,nawydzialesztuk
wyzwolonych.Niewiadomo,gdzieprzebywałjakochło-
piec,kiedywokolicy,podLegnicą,9kwietnia1241r.
rozgrywałasięwielkabitwawojskksięciaHenryka
PobożnegozhordamiMongołów.
BardzoniepewnajestdataśmierciWitelona.Wróż-
nychźródłachpodawanesądatyod1280r.(Wielka
EncyklopediaPowszechnaPWN)do1314r.(HistoriaNauki
Polskiej,t.VI).Jakonajbardziejprawdopodobneprzyjmu-
12Arystoteles,Oniebie,279a,tłum.PawełSiwek,PWN,Warszawa1980.
jemy,żezmarłprzedmarcem1292r.,wedługustaleń
JerzegoBurchardta.13
NajwidoczniejrodzinaWitelonabyładosyćzamożna,
skorostaćjąbyłonawysłaniesynanastudiazagraniczne.
WParyżuprzebywałdziesięćlat.Poukończeniustudiów
wróciłdoPolskiipracowałjakonauczycielwszkole.
W1262r.WitelowyjechałdoPadwyjakopraecep-
tor(wychowawca)worszakuksięciaWłodzisława,syna
HenrykaPobożnego.Podjąłkolejnestudia–prawaka-
nonicznegonatamtejszymuniwersytecie–iw1268r.
uzyskałstopieńmagistratejdyscypliny.Napoczątku
1269r.przebywałnadworzepapieskimwViterbo,
gdziespotkałWilhelmazMoerbeke,zktórymsięzaprzy-
jaźnił.Obserwacjezjawiskoptycznych,halosłonecznego
oraztęczytworzącejsięwieczoraminadjednymze
źródeł,wzbudziłyzainteresowanieWitelonaoptyką.
NamówiłWilhelma,abyprzełożyłnałacinęgreckie
traktatyArchimedesa,Apoloniusza,HeronaiPtoleme-
usza.Wykorzystałpotemteprzekładyprzyopracowywa-
niuswegowielkiegodziełaoptycznego,którezadedy-
kowałwłaśnieswemuprzyjacielowi.
Ryc.1.1.CzyWitelowyglądałtakjaknaportrecikuwewnątrz
ozdobnejliterywjednymztrzynastowiecznychrękopisów
jegoOptyki?
Najpóźniejwiosną1274r.WitelowyjechałzWłoch
doCzechiobjąłwPradzestanowiskokapelanakróla
PrzemysławaOttokaraII.Wlecietegorokuzjegopole-
ceniaprzebywałzmisjądyplomatycznąnasoborze
wLyonie,starającsiępozyskaćpapieżaGrzegorzaXdla
planówkróla.W1275r.wróciłdoPolskiijakokanonik,
wimieniukapitułykatedralnejwrocławskiej,odebrał
swojeuposażenie,którymbyławieśŻórawinapod
13J.Burchardt,ListWitelonadoLudwikaweLwówkuŚląskim,Studia
Copernicana,t.19,Ossolineum,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
1979.
1.SZKOŁYIWYKSZTAŁCENIE
9
