Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
nikomisędziom.Respondereobejmowałozatemrównieżdziałalnośćokre-
ślanąjakocavereiagere.Wwęższymtegosłowaznaczeniurespondere(ozna-
czaneteżzwrotemdeiurerespondere)oznaczałowyjaśnianieprzezjurystę
wątpliwości,którepowstałyprzyrozstrzyganiukonkretnegoprzypadku,
dokonywanieinterpretacjiprawa.
Działalnośćjurystówwokresiearchaicznejjurysprudencjiponty-
fikalnejopierałasięnarygorystycznymprzestrzeganiuustalonejprzez
kolegiumpontyfikówinterpretacjiprawa.Odebraniepontyfikommono-
poluwiedzyprawniczejprzyczyniłosiędorozszerzeniaznajomościpra-
wawspołeczeństwierzymskim.Rozstrzyganiekontrowersjiprawnych
(iuscontroversum)stałosięulubionymzajęciemprzedstawicieliczołowych
rodówrzymskich.Ciceroopisuje,jakwybitnirzymscyjuryściokresu
republiki(SextusAelius,ManiusManilius)przechadzalisiępoforum,
będącstalewgotowościdoudzielaniakażdemuobywatelowipomocy
prawnejiwszelkichinnychrad30.Ztejdziałalnościwykształciłasięrów-
nieżliteraturaprawnicza,stanowiącapoczątkowozbiórposzczególnych
rozstrzygnięć.
Oznaczeniuinterpretacjiwrozwojurzymskiegoiuscivilemoże
świadczyćteżprzekazPomponiusa(D.1,2,2,38),którywspominając
odzieleSextusaAeliusa31Tripertita,stanowiącymkolebkęwiedzypraw-
niczej(cunabulaiuris)pisze,żenazwatripertitapochodziłastąd,żedo
tekstuustawyXIItablicdodałoninterpretatioorazdołączyłformułylegis
actiones32.
30
Cicero,Deoratore3,33,133Meminerantilli(pateretsocer)Sex.Aelium;M.veroManiliumnos
etiamvidimustransversoambulantemforo,quoderatinsigneenimquiidfaceretfacerecivibussuisomnibus
consiliisuicopiam:adquosolimetitaambulantesetinsoliosedentesdomisicadibatur,nonsolumutdeiure
civiliadeos,verumetiamdefiliacollocanda,defundoemendo,deagrocolendo,deomnideniqueautofficioaut
negotioreferretur.(UPamiętalioni(ojcieciteść)SextusaAeliusa;jasamwidziałemManiusaManiliu-
sa,jakprzechadzałsięwpoprzek,cobyłowidocznymznakiem,akażdegozobywatelijestgotów
wesprzećradą.Donichtowówczas,gdytaksięprzechadzalilubwdomusiedzieli,przychodzili
ludzie,zwracającsięnietylkowkwestiachprawacywilnego,alebyradzićsięwsprawiewydania
córkizamąż,kupnagruntuczyuprawyziemi–właściwiekażdejdotyczącejbądźzobowiązań,bądź
interesów”).Por.:P.DeFrancisci,Sintesi...,s.218;Lineamenti...,s.288in.
31
ŻyjącegonaprzełomieIIIiIIwiekup.n.e.
32
D.1,2,2,38Pomponius(libersing.enchiridion):(...)SextumAeliumetiamEnniuslaudavitet
exstatilliusliberquiinscribiturfltripertita”,quiliberveluticunabulaiuriscontinet:fltripertita”autemdicitur,
quoniamlegeduodecimtabularumpraepositaiungiturinterpretatio,deindesubtexiturlegisactio.(UEnnius
pochwaliłSextusaAeliusaiwyróżniłzjegodziełaksięgęzatytułowaną«Trójczęściową»bowiempo
przedstawieniuustawyXIItablicdołączadoniejjejinterpretację,anakoniecformyprocesowe(legis
actiones)”).Zob.P.DeFrancisci,Sintesi...,s.221.
44
