Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Krótkahistoria…historiografiikulturyeuropejskiej
Krótkahistoria…historiografiikulturyeuropejskiej
Niemieckiepoczątkiirozwójdyscypliny
55
HistoriękulturyjakodyscyplinęnaukowąstworzyliirozwinęlibezwątpieniaNiemcy.
PojęcieDhistoriakultury”(GeschichtederCultur)pojawiłosięwNiemczechjużpodkoniec
XVIIIw.imiałopoczątkowowpisowniłacińskieDc”:Cultur-geschichte,dopieropotem
przybrałopostaćKultur-geschichteiwkońcuKulturgeschichte
114
.
Byłatonaprzeł.XVIIIiXIXw.koncepcjaabsolutnienowa.Coprawda,iwcześ-
niejniektórzyautorzy,piszącokulturze,odnosilijądoogólnejhistorii,zwłaszczahistorii
myśliiintelektualnychosiągnięćczłowieka,znanychwXVIIIw.włacińskimujęciujako
historiaintellectushumani,pofrancuskuhistoiredel)esprithumaineczywjęzykuniemieckim
GeschichtedesmenschlichenGeistes.Wpodobnychdziełachkulturapojawiasiępośrednio,
rozumianajakofilozofia,literaturaisztuka.PrzykładyznajdziemyuChristophe’aMilieu
(ChristophorusMylaeus)wjegodzieleDescribendauniversitatisrerumhistoria(Opisanie
historiiwszechrzeczy),atakżewDearteetscientiarumnaturaacconstitutione(Onaturze
ikonstytucjisztukiinauki)GerhardaJohannesaVossiusa,gdzieuwzględniałonDżywoty
ipismauczonychmężóworazwynalazekipostępsztuki”
115
.
WNiemczechw1774r.JohannGottfriedHerderzająłsięhistoriąDludzkiejducho-
wości”(menschlichesGeist)wswejpracyAucheinePhilosophiederGeschichtezurBildung
derMenschheit(Zfilozofiihistoriitworzącejduchowośćludzką;1774).Temattenrozwinął
wdziełonieporównanieobszerniejsze,opublikowanewczterechtomachwlatach1784-91
podzbliżonymtytułemIdeenzurPhilosophiederGeschichtederMenschheit,gdzieużył
sformułowania,któremożnaprzetłumaczyćjakoDbiegkultury”(derGangderKultur),
atakżestosowałalternatywnieokreślenieDłańcuch(rozwojowy)kultury”(dieKetteder
Kultur)
116
.
W1781r.weWłoszechukazałosiędziełoGiovanniegoAndrésaPocz!tki,rozwój
iobecnystancałejliteratury,gdzieużyłonówczesnegowłoskiegoodpowiednikaterminu
Dkultura”-coltura,igdziepodkreślałnietylkoosiągnięcialiteraturyeuropejskiej,lecztakże
dziedzictwaantyku,anadewszystkoGrecji,wobecktórejEuropa,jakpisał,jestDdłużniczką
jejkultury”
117
.
Wroku,wktórymukazałasiępracaAndresa,wNiemczechJohannChristoph
Adelungopublikowałdziełoohistoriijęzykaniemieckiego,wktórymwskazałnazależ-
nośćpojawieniasięwhistoriiludzkościjęzykaikultury:Djęzykpojawiasiępokulturze”
114
J.Ch.Adelung,VersucheinerGeschichtederCulturdesMenschlichenGeschichte;G.Klemm,AllgemeineCultur-
-GeschichtederMenssheit,t.I-X,Leipzig1843-52;G.F.Kolb,KulturgeschichtederMenschheit,1843,rozwiniętewwyd.na-
stępnymjakoKulturgeschichtederMenschheitmitbesondererBerücksichtigungvonRegierungsform,Politik,Religion,Freiheits-
undWohlstandsentwicklungderVölker,Leipzig1869(Charleston2012).
115
Ch.Mylaeo,Describendisuniversitatisrerumhistoria,Basel1551;G.Vossius,Deartiumetscientiarumnaturaac
constitutione,Amsterdam1696;s.3;zob.N.Wickenden,G.J.VossiusandtheHumanistConceptofHistory,Assen1993,s.73.
116
J.G.Herder,AucheinePhilosophiederGeschichtezurBildungderMenschheit,Riga1774;idem,IdeenzurPhilo-
sophiederGeschichtederMenschheit,Riga-Leipzig1796,zob.JGH.WPolscewydawanotedziełaztytułamiodbiegającymi
odoryginalnych,zob.idem,Myśliofilozofiidziejów,t.I-II,tłum.J.Gałecki,wstępikoment.E.Adler,Warszawa1962;idem,
Myśliofilozofiidziejów:(wybór),wybóriwstępZ.Skuza,Warszawa2000.
117
G.Andrés,Dell)Origine,progressiestatoattualediogniletteratura,Parma1782,cyt.za:D.R.Kelley,TheOld
CulturalHistory,DHistoryoftheHumanSciences”1996,t.9(3),s.103.
