Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Europejskicharakterpojęć„kultura”i„cywilizacja”
41
wającegozOrientu.Przypadekdecydującyobieguhistoriizależałjakżeczęstonajzwyczaj-
niejodzmianypogody(klęskapolskiegowojskawbitwienadŻółtymiWodamiw1648r.,
gdyponocnejulewieciężkozbrojnahusariautknęławroztopach).
HistoriaEuropyjestrezultatemswoistejdziejowejmegagry,uzależnieńiwzajem-
negooddziaływaniawszystkichtychczynników,którewwieluprzypadkachdoprowadzały
dorozkwituposzczególnychspołeczności,państwikrólestw,uniipolitycznych,awinnych
-doichupadkualbo,wmniejskrajnychsytuacjach,znacznegozmniejszeniaichpozycji
iznaczenia.OstatecznajednakpozycjaEuropy,uzyskananaprzestrzenijejdziejów,to
wszystko,cozostałoodłożonenawspólnejDosihistorii”całegokontynentu,ajegocywili-
zacyjnetriumfyiklęskiwydająsięostateczniemiećbilansdodatni.
Europejskicharakterpojęć„kultura”i„cywilizacja”
Etymologiairozwójterminu„kultura”
Kulturajestjednymznajważniejszycheuropejskichpojęćjęzykowych.Jakżadne
inneokreślacharakterdziałalnościihistoriiEuropejczyków.Azjatyckiejęzykitworząanalo-
gicznepojęciaozbliżonym,alejednaknietożsamymznaczeniu.Pozbawionesąteżzreguły
elementupostępuirozwoju,którywłacińskimpojęciukulturyzapożyczonyjestzokreślenia
wzrosturoślin.Niemiejscetuwyjaśniaćróżnice,przytoczmytylkoniektórezazjatyckich
pojęć,jakkoreańskiemunhwa,chińskiewenhua,wietnamskavănhod,japońskiekaruchaa.
Podobniejakwieleinnychpojęć,to,codziśuważamyzakulturę,byłowprzy-
bliżonymzakresieantycypowanejużwantycznejGrecji.JednakGrecynieznalisłowa
Dkultura”wobecnieprzyjętymznaczeniu.Wświeciehelleńskimto,codziśuważamyza
kulturę,byłojakbyrozproszone,wyrażaneprzezkilkapojęć,aleprzedewszystkimprzez
dwa:hemerotesipaideusis.Każdeodnosiłosiędosporejczęścitego,codziśrozumiemy
przezmianokultury,ależadnenieobejmowałocałości.
Hemerotes(hemeros-dobrzewychowany)townajstarszymznaczeniupojęcie
rolnicze,oznaczającewysokiidobrystanupraw,awodniesieniudoludzi-dobrewycho-
wanie,osiąganiewysokiegostanuosobistejkulturyczłowieka.Określeniemkulturyosobi-
stej,wynikającymzwychowaniaizdobywaniawyższejwiedzy,byłnatomiasttermin
paideusis
53
.StądIzokrateswswymPanegirykusiepisał:DGrekamisąraczejci,którzy
dzieląznamiwspólnąkulturę(paideuseos,paideusis),niżci,którzymająznamiwspólne
cechyfizyczne”
54
.Izokratesuznawałzaswychziomkówprzedstawicieliinnychcywilizacji,
nawetAfrykanów,jeślitylkomówilipogrecku,jedlito,coGrecy,ubieralisięjakGrecy.
Dodziśwydajesiętoniezwyklepostępoweitolerancyjne.
Obapowyższegreckieokreśleniadotyczyłyogólnegocharakteruzachowań,
stosunkówidziałańludzkich,alenieobejmowałybezpośredniotychdziedzin,którewspół-
cześniezaliczamydosferykultury,jakliteratura,sztuka,muzykaczynauka.Dziedzinami
tymiopiekowałysięichpatronki,muzy(gr.mousai,łac.musae).Ichsiedzibamibyłytrzy
53
Zob.Słownikgrecko-polski,red.Z.Abramowiczówna,t.III,Warszawa1962,s.363.
54
Isocrates,ThePanegyricus.FromtheTextofBremi,ed.C.C.Felton,Cambridge,MA,1854,s.16.
