Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kulturawobeccywilizacji
51
wtakimpodejściubrakasymilacjimuzułmańskichśrodowiskimigranckichwEuropie,
skądmimowychowaniawjejkulturzewywodzisiętakwielunienawidzącychjąterrorystów
92
.
Jakązatemkoncepcjękulturyprzyjmujemy?Odpowiedźjestzmojegopunktu
widzeniaoczywista:kompromisowąwobecobutychpodejść,jakuRalphaLintona(1893-
1953),amerykańskiegoantropologakultury,któryuważał,żeDjakoogólnyterminkultura
oznaczacałkowitedziedzictwoludzkości,ajakoterminspecyficzny-szczególnąodmianę
tegodziedzictwa”
93
.
Kulturawobeccywilizacji
Pojęciecywilizacjijest,podobniejakkultura,pojęciemzrodzonymwkręgueuropej-
skim,ztymżejesttoDwyrazłacińskiegobrzmienia,aleRzymianomnieznany,uautorów
rzymskichiwsłownikachłacińskichniezapisany”
94
.
WspominanyuprzednioEdwardBurnettTylorzrównywałpojęciekulturyzcywi-
lizacją.Dokonałtegowswejsławnejuniwersalistycznejdefinicjikultury:DKulturaalbo
cywilizacja,rozważanawszerokimetnograficznymsensie,jestkompleksowącałością,która
obejmujewiedzę,wierzenia,sztukę,zasadymoralne,prawo,obyczajeikażdąinnącechę
lubsposóbzachowanianabytyprzezczłowiekajakoczłonkaspołeczeństwa”
95
.
Zrównanieobutychpojęćwydajesiępozornieoczywiste.Obienazwyokreślają,jak
tojestniekiedyujmowanewantropologiikulturowej,Dpozasomatyczny”,czyliDpozacie-
lesnyrozwójczłowieka”.JeślijednakprzyjrzymysięetymologiipojęćDkultura”iDcywili-
zacja”,tosłowoDkultura”okażesięzjawiskiemnieokreślającympoziomurozwoju,ujmuje
bowiemzarównokulturękamieniałupanego,jakikulturęepokielżbietańskiejczydoby
internetu.NatomiastsłowoDcywilizacja”,utworzoneodłac.civitas-miasto,lubcivis-
mieszkaniecmiasta,przeciwstawiasięwcześniejszemu,przedmiejskiemuokresowirozwoju
ludzkości,mówiozaawansowanymstadiumkultury.Itakąhierarchięprzyjmujemy:kultura
jakocałokształtświadomejdziałalnościczłowiekaicywilizacjajakojejwyższestadium,
zapoczątkowanepojawieniemsięcivitasizwiązanychznimwspólnotmiejskichorazich
wpływunazjawiskaspołeczneiintelektualne,równieżpozamiejskie.
Byćmoże,porazpierwszywliteraturze,itoliteraturzepięknej,użyłtegopojęcia,
aprawdopodobniejestworzył,wielkidramaturgfrancuskiJeanBaptisteRacine,ujmując
tonastępująco:DCywilizacjanarodujestdziełemdługotrwałymitrudnym”
96
.Wjęzyku
angielskimpojęciecywilizacji(civilization)pojawiłosięw1704r.wLexiconTechnicum
(Słowniktechniczny)JohnaHarrisa,jakookreślenieDczynnościprawnejlubwyroku,który
czyniproceskryminalnycywilnym”
97
.Pełniejszeznaczeniecywilizacjiwprowadziłdojęzyka
92
Zob.O.Fallaci,Korzenienienawiści.Mojaprawdaoislamie,Warszawa2016.Przykłademposzukiwańkom-
promisukulturowegoobureligiijestksiążkaAminaSaikala,dyrektoraCentrumStudiówArabistycznychinadIslamem
AustralijskiegoUniwersytetuNarodowego,IslamandtheWest.ConflictorCooperation?,London-NewYork2003.
93
R.Linton,TheStudyofMan.AnIntroduction,NewYork1937,s.78i69.
94
Cywilizacya,w:Wielkaencyklopedyapowszechnailustrowana,Warszawa1894,s.613.
95
E.Tylor,PrimitiveCulture.ResearchintotheDevelopmentofMythology,Philosophy,Religion,Art,andCustom,
t.I,London1871,s.1.
96
J.B.Racine,cyt.za:LaGrandeDictionaireUniverselduXIXesiècle,t.IV
,Paris1869,s.369.
97
J.Harris,LexiconTechnicum,cyt.za:OED,t.III,s.257.
