Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Definicjakulturywujęciuuniwersalistycznymipluralistycznym
49
nowejkultury,oświeconejwielkimiideamiLenina-Stalina,kulturysocjalistycznejwtreści
inarodowejwformie”
85
.
PośmierciStalinapoprzestawanojużtylkonaleninowskiejkoncepcjikultury
proletariackiej:Dkulturaproletariackapowinnabyćprawidłowymrozwinięciemtychza-
sobówwiedzy,któreludzkośćwypracowała”
86
.
Klasyczna,rozwiniętadefinicjakulturymarksistowskiejobejmowałasilnieekspono-
wanyelementekonomiczny,politycznyiideologiczny:Dcałośćmaterialnegoiduchowego
dorobkuludzkości,utrwalonegoiwzbogaconegotwórczymwysiłkiemnastępującychpo
sobiepokoleń,określającegopoziomrozwojuspołeczeństwawdanymetapierozwojuhisto-
rycznego,dorobkuuwarunkowanegozdolnościąopanowaniaiprzystosowaniasiłprzyrody
dopotrzebczłowiekaorazstanemwiedzywyrażającymsięwprzyjętychformachorgani-
zacjiżyciaekonomicznego,społeczno-politycznego,wideologii,systemachprawnych,filo-
zoficznych,moralnych,wtwórczościartystycznej,wtradycjach,obyczajachizwyczajach
obowiązującychwdanymspołeczeństwie,wdanymokresiehistorycznym”
87
.
Definicjękulturytypupluralistycznegopodałwśródwieluinnychzoologipionier
ekologiiGeorgeEvelynHutchinson.JegozdaniemkulturatoDklasawszystkichzachowań
okazywanychwobrębiegrupy,conazywamykulturądanejgrupy”
88
.
Przyjęciejednegoztychpodejśćdokultury,uniwersalistycznegolubpluralistycz-
nego,madalekosiężneskutki.Zmuszabowiemdoodpowiedzinapytanie,czypotraktu-
jemykulturęeuropejskąjakoczęśćkulturyuniwersalnej,czyteżwświetlenp.ujawnionych
ostatnioostrychróżnicmiędzykulturązachodniąaislamskąojakimkolwiekuniwersa-
lizmieniemamowy,aprzeciwnie-mamydoczynieniazkonfliktemskrajnieodmien-
nych,wzajemniesięwykluczającychspluralizowanychkultur.Argumentynarzeczkażdego
zobutychpodejśćsąróżne,żadenznichniezawierajednakelementudecydującego
iprzeważającego.
Wczesnymzwolennikiemuniwersalistycznegopodejściabyłzpewnościąangielski
historykEdwardAugustusFreeman(1823-92):DNieulegawątpliwości-mówiłw1878r.
podczasswychwykładówwbrytyjskimInstytucieKrólewskim-żenajważniejszewyna-
lazkicywilizowanegożycia[ś]byłynieustannieodkrywanewodległychodsiebieczasach,
wmiaręjakróżnenarodyosiągałyodpowiednipoziompostępuspołecznego,gdytakie
wynalazkistawałysiępotrzebą.StąddrukzostałniezależniewynalezionywChinach
iwśredniowiecznejEuropie.[ś]możemymiećinnąilustracjętegowsztucewznoszenia
najstarszychbudowliwEgipcie,Grecji,Włoszech,naWyspachBrytyjskichiwzrujnowa-
nychmiastachAmerykiŚrodkowej,codowodzi,żewielkiewynalazkiłukuarchitektonicz-
negoiwielkichbazylikdokonałysięwięcejniżjedenrazwhistoriiludzkiejsztuki[ś].Nie
możemyteżwątpić,żewielenajprostszychinajbardziejistotnychumiejętnościcywilizo-
wanegożycia-wykorzystaniewiatraka,łuku,udomowieniekonia,umiejętnośćdrążenia
łodzizpni,odnaleźćmożnawielokrotniewodległychodsiebieczasachimiejscach.[ś]
Jesttakizinstytucjamipolitycznymi.Takiesamesystemyustawicznieobjawiająsiędaleko
85
DictionarullimbiRomîne,literrarecontemporane,t.I:A–C,Bucureşti1955,tłum.D.Borzych,s.599.
86
Cyt.za:M.Michalik,Kultura,w:Słownikfilozofiimarksistowskiej,Warszawa1982,s.157-158.
87
Cyt.za:ibid.,s.155.
88
G.E.Hutchinson,TheClearMirror.APatternofLifeinGoaandinIndianTibet,Cambridge1936,s.191.
