Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Europejskicharakterpojęć„kultura”i„cywilizacja”
43
jańską.Wtymrównieżokresiełacińskieterminyzaczęłyprzenikaćdojęzykówposzczegól-
nychludóweuropejskich”
57
.
NiezależniejednakfunkcjonowałodawneDrolnicze”pojęciekultury,zwłaszcza
wwywodzącychsięzłacinyjęzykachromańskich.Itaknp.nieznaczniezmienionefone-
tyczniejakocouture,atakżecoultureiculture,istniałowpiśmiennictwiestarofrancuskim,
gdziedługooznaczałotylkouprawęroślin:champlabouré,terrecultivéeetensemencée-
Duprawianepole,ziemiakultywowanaizasiana”
58
.Dopierook.1420r.pojawiłsiętekstLa
ComplainctedesbonsFrançois(NarzekaniedobregoFranciszka),wktórymkulturazyskała
znaczenieDczynnościhonorowejlubkultuprzechodzącegonakogośinnego”(actiond)ho-
neur,cultequelquechoseonquelquu)un)
59
.
WjęzykuangielskimDpozarolnicze”,religijneujęciekulturyjakoodpowiednikawiary
pojawiasięw1483r.wZłotejlegendzie(GoldenLegend),wydrukowanejprzezWilliama
Caxtona,pionieraangielskiegodrukarstwa:Whantheydepartefrothecultureandhonour
theyrGod-DGdyodeszliodkulturyihonoruswegoBoga”
60
.Około1510r.pojawiasię
wangielszczyźnieterminculture,oznaczającyćwiczenieumysłulubmanier.
Spadkobiercytradycjiłacińskiej,Włosi,mielinajbliżejdopojęciakulturyzarówno
wjejduchowym,jakirolniczymsensie.DanteAlighieriużywałnazwywciążwsensie
Duprawaziemi”.Dopierow1575r.TorquatoTassowliściedoswegohomoseksualnego
kochanka(intimicoamico)pisał,kojarzącsłowoculturaztym,cowjęzykupolskimkryje
sięraczejpodsłowemDogłada”:DWmoichsonetach[ś]byćmożemożnabydaćwięcej
ozdobnychiwytwornychsłów,aleniebrakjednakwnichkultury”
61
.Cozaskakuje,słowniki
językawłoskiego,zwykleświadomejegołacińskiegodziedzictwa,częstoniełącząterminu
culturazkontynuacjązapoczątkowanąprzezCycerona,leczuznajątopojęciezaukształ-
towaneniezależniejakoDkonceptwspółczesny”-(ilconcettomoderno)
62
.Kontynuacją
łacińskiejtradycjijęzykawłoskiegowydajesięjednakcoltura,wariantpierwotnegopojęcia
łacińskiegocultura.Niezależniefunkcjonujewewłoskimpojęcieciviltà,mająceniemaliden-
tycznyzakresznaczeniowy.SistoFavre,chcącpodkreślićzwiązkisportuzkulturą,nadał
tytułswejksiążceCivilta-arte-sport(1969).
WeFrancjiMicheldeMontaigneużyłsłowaculturewswychPróbach(Essais,1595),
gdziestosowałkilkakrotniepojęciekulturywsensieculturedel)ame-kulturaducha,
ewentualnieduszy;cultureducorps-kulturaciała;culturedejugement–kulturaosądu
63
.
WAngliiThomasHobbeszarysowałw1651r.bliskiewspółczesnemuznaczeniekultury,
piszącwLeviatanie,żeDwychowaniedziecitokulturaichumysłów”(theeducationofchil-
dren,acultureoftheirmindes)
64
.
Pojęciechybanajpełniejzbliżonedowspółczesnegoantropologicznegorozumienia
kulturypojawiłosięuhistorykaiuczonegoniemieckiegoSamuelavonPufendorfa(1632-94).
57
P
.Tarasiewicz,Kulturaicywilizacja–próbakorelacji,DRocznikiKulturoznawcze”2011,t.2,s.71-88,cyt.s.73.
58
F.Godefroy,Dictionairedel)anciennelanguefrançaiseetdetoussesdialectesduIXauXVsiècle,t.II,Paris
1938,s.344.
59
Tresordelalanguaefrançaise,t.VI,éd.P
.Imbs,Paris1978,s.619.
60
OED,t.IV
,s.121-122.
61
LetterediTorquatoTassoaLucaScalabrino,LetteraVIII.Argomento,ilXIXMaggio1575,Venezia1833,s.43-44.
62
Cultura,DaWikipedia,l’enciclopedialibera,zob.CDW
.
63
M.deMontaigne,Essais,ks.I,rozdz.XXVI:Del)institutiondesenfants,Paris1580;M.deMontaigne,
Desenfants,Paris1907,s.41,pozostałeokreśleniawwielumiejscachks.IIiIII.
64
Th.Hobbes,Leviatan,XXI,London1651,s.189.
