Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
DEFINIOWANIEEUROPY
umysłowa,kształcenieumysłu,obyczajów”
76
.Jednakwniektórychsłownikachażpo
pierwszelataXXw.dostrzegamyprzewagęDrolniczego”rozumieniakultury.WWielkiej
encyklopedyipowszechnejilustrowanejz1909r.znajdujesięwyłącznieDrolnicze”objaśnienie
hasłaDkultura”.Ponieważautorzynajwyraźniejsięzreflektowali,żeistniejeinne,dołączyli
odpowiedniehasłowtomieuzupełnień.Wwiększościsłownikówiencyklopediido1914r.
napierwszymmiejscuhasełpojawiasięzawszedefinicjaDrolnicza”,adopieronadrugim
jejedukacyjneiduchoweznaczenie:DKultura,uprawianiepola,hodowlaipielęgnowanie
roślin;uszlachetnianieczłowiekaprzezwykształceniejegopopędówizdolności,ukształ-
cenieducha”
77
.Wsłownikutrzechautorów:JanaKarłowicza,AdamaKryńskiegoiWłady-
sławaNiedźwiedzkiego,kulturapojawiasięwrazzprzykładamiużyciawobuznaczeniach,
wtymduchowymjakoDwpływprzeobrażający,wywieranyprzezczłowiekanaudoskona-
leniesprawludzkichiprzystosowaniewarunkówotoczeniaprzyrodzonegodopotrzeb;
ogółwytworówduchaludzkiegoiprzeobrażeńwotaczającejprzyrodzieusiłowaniami
człowiekaosiągniętych”
78
.
Ograniczeniakulturypolskiejpodzaboramipowodowałynaturalnyopórpolega-
jącym.in.napodkreślaniuwszelkiejaktywnościkulturalnejiwiększeniżuprzedniodoce-
nienietejdziedzinyżyciaspołecznego.Językowepojęciekulturyokazałosięwtejsytuacji
niezwykleskutecznymorężem.PisałwtymduchudziennikarztygodnikaDŚwiat”w1912r.:
DWspołeczeństwie[ś]pozbawionymprzezlosymożliwościprowadzeniawnormalny
anakładowysposóbukulturalnieniaswegozapomocąwłasnychprawodawstwipodatków,
każdainstytucjastajesięwsposóbzastępczyogniskiemwyrabianiairozpowszechniania
kultury,iinstytucjezarobkowe,isportowe,iklubowe”
79
.
Poodzyskaniuniepodległościw1918r.podniósłsięwydatniestanpolskiejkultury,
autorzymogliodtądswobodniejniżpodzaboramiupominaćsięojejrozwój,coznajdo-
wałowyrazwwielupublikacjachnietylkoliterackich,lecztakżenaukowych,artystycznych,
anawetwprasiecodziennejisportowej.Doupowszechnieniaduchowegoznaczeniakultury
wdwudziestoleciumiędzywojennymprzyczyniłysięzwłaszczaczasopismaliterackie,
takiejakDWiadomościLiterackie”czyDSkamander”.Sprzyjałotemupojawieniesięnowych
mediów:radiaczyfilmu.Społeczeństwopolskieijegoelitydowiodły,żepotrafiąwyko-
rzystaćodzyskanąwolnośćwprocesiepodnoszeniapoziomuswojejkultury.Zagrożenia
kulturypolskiejwokresieIIwojnyświatowejobfitowaływrozmaiteinicjatywybroniące
tożsamościkulturowejistądterminjąokreślającystałsięjednymznajpowszechniejużywa-
nychwpodziemnejliteraturzeiprasie.WokresiePRLnieprzypadkiemdwaopozycyjne
względemsiebieczasopisma,tygodnikwychodzącywWarszawiereprezentującylinię
PolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczej,atakżeemigracyjnymiesięcznikukazującysię
wParyżu,nosiłyidentycznytytułDKultura”.
76
Słownikjęzykapolskiego…,wypracowanyprzezA.Zdanowiczaetal.,t.I,Wilno1861,s.564.
77
Kultura,w:S.OrgelbrandaEncyklopedjaPowszechnazilustracjamiimapami,t.IX,Warszawa1901,s.64.
78
Słownikjęzykapolskiego,[red.]J.Karłowicz,A.Kryński,W
.Niedźwiedzki,Warszawa1902,wyd.fotooffsetowe,
Warszawa1953,t.II,s.628-629.
79
DŚwiat”1912,nr2.
