Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
DEFINIOWANIEEUROPY
wyjaśniał,żepoświęconajestDgeografiiogólnejiporównawczejjakopodstawiestudiów
inauczaniageografiifizycznejorazhistorycznej”.Toliczące19tomówdziełopoprzedził
opublikowaniemwlatach1804-06sześciumapEuropy,naktórychukazałułożeniepasm
górskich,rejonówwegetacjiposzczególnychroślinuprawnych,takżedrzewikrzewów
rosnącychnaturalnie.Znajdziemytamrównieżlokalizacjęterenówżyciadzikichzwierząt
orazskupiskhodowlidomowych.ZpomocątegoswoistegoatlasuEuropyautorukazał
wpływśrodowiskageograficznegonajejkonkretnerejony,apośrednionakształtowaniesię
charakterucywilizacjieuropejskiej.Pośmiertnieukazałasięteżjegopracawcałościpoświę-
conaEuropie(Europa,1863).
Ritterwspierałsilnieswepoglądypodejściemteologicznymiuważał,żeistnieją
wrzeczywistościDcałościgeograficzne”zaprojektowaneistworzoneprzezBoga.W1859r.
podejścietootrzymałopotężnycioswrazzukazaniemsięmonumentalnegodziełaKarola
DarwinaOpowstawaniugatunkówdrog!doborunaturalnego(OntheOriginofSpeciesby
MeansofNaturalSelection,1859).ChoćDarwinuzasadniałswetezymateriałembiolo-
gicznymzdobytymgłówniepozaEuropą,jegopublikacja,zarysowującścisłyzwiązek
człowiekaznaturą,oddziałałarewolucyjnienaogółnauk,wtymoczywiście,choćnie
wprost,inakoncepcjęrozwojukulturyeuropejskiej.Pracaformułującateorięewolucji,
kwestionującjednokrotnośćaktukreacjiBożej,aponadtowskazującnanieporównanie
dłuższąchronologięwykształcaniasięformżycia,długostaławostrejsprzecznościzteo-
logiąchrześcijańską.WKościelekatolickimnieprzyjaznystosunekdoteoriiewolucji
zmieniłdopieropapieżPiusXIIswąencyklikąHumanigeneris(1951).Uznałewolucję
zajednązhipoteztłumaczącychkreatywnąmocBoga,choćpodwarunkiem,żebędziewniej
obecnyimpulstchnieniaBożegojakopraprzyczynastworzeniaświataipowstaniażycia.
Pierwszymdziejopisem,którywprowadziłdointerpretacjihistorycznejprawa
biologicznego,azarazemgeograficznegodeterminizmuopartenaodkryciachDarwina
(czymzresztązyskałostentacyjnąpochwałęsławnegoprzyrodnika),copośredniopoma-
gałozrozumiećspecyfikęcywilizacjieuropejskiej,byłHenryThomasBuckle.W1857r.
wydałpierwszytomswejHistoriicywilizacjiwAnglii(HistoryofCivilizationinEngland).
WbrewtytułowiwtomieniewielejestoAnglii,gdyżBucklechciałwnimwstępnie
zarysowaćogólnykontekstcywilizacyjno-historyczny,idopierodalszeczęścidziełamiały
podjąćtematykęściśleangielską.JednakBuckleniezdołałdzieładokończyć,umierając
natyfus.Odrzuciłboskikreacjonizmjakoczynniksprawczy.Uważał,żehistorięwspół-
tworząprawarozwojuokreśloneprzezprzyrodęigeografię,nazywaneprzezniegoprzy-
czynamiprymarnymi(primarycauses),oddziałującepośrednionarozwójintelektualny
człowieka,przyczymszczególnąrolęodgrywałwtymprocesiekontynenteuropejski.
Jegozdaniemwielkieróżnicerozwojowemiędzycywilizacjąeuropejskąipozaeuro-
pejskimiwynikająztego,żewdrodzenaturalnegodoborujednosteknajsilniejszych,wtym
intelektualnie,Europejczykstworzyłosobowośćbardziejodpornąnatrudnościegzystencji
ibardziejkreatywnąniżnainnychkontynentach,potrafiącąlepiejuporaćsięzprzyrodą.
zaprzęgającjądosłużbyczłowiekowi.Postępeuropejskiejcywilizacji,zdaniemBuckle’a,
charakteryzujesięcorazmniejszymwpływemprawprzyrodyprzyjednoczesnymwzroście
umiejętnościjejopanowywaniaiprawtworzonychprzezludzkiintelekt
49
.
49
Th.Buckle,HistoryofCivilizationinEngland,zob.HTB.
