Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Przesłankiicechyrolnictwaindustrialnego
39
runekzaczęławyznaczaćprodukcjatowarowaorazkorzyśćmikroekonomiczna.Ten
kierunekrozwojurolnictwazdominowałmyślenienietylkoekonomistów.Dochód
wysunąłsięnapierwszemiejscewśródmotywówicelówgospodarstwrolnych.Tobył
skutekprzeobrażeńwspołecznymsystemiewartościwłaściwymdlamodeluwolno-
rynkowegoorazzmianwtechniceprodukcjirolniczej,polegającej–używającżar-
gonuekonomicznego–naprzekuwaniuaparatuwytwórczegorolnictwanawyższą
kapitałochłonnośćiniższąpracochłonność.Ogromnypostępmaterialnywkrajach
wysokorozwiniętych,upowszechnianieinformacjiprzezśrodkimasowegoprzekazu
orazupodmiotowienieludnościrolniczejwywierałysilnąpresjęnazwiększaniedo-
chodówrolniczychorazdochodówosobistychgospodarstwdomowychzwiązanych
zrolnictwem.Teoriaekonomiczna–ekonomikarolnictwa−uzasadniałaorientację
gospodarstwrolnychnazysk,bezuwzględnieniauwarunkowańekologicznych,trak-
tującdobranaturalnejakodobrawolne.Teoriapodejmowaniadecyzjimikroekono-
micznychzafunkcjęceluprzyjmowaławyłączniemaksymalizacjęzysku.Widmopie-
niądzazasnułomgłąoczyiduszęspecjalistówwkażdejdziedzinie.Maksymalizacja
korzyściekonomicznychstałasięniemaljedynymkryteriumpostępu.Wświetletego
kryteriumoceniano–inadaltaksiędzieje−rozłóggospodarstwarolnego,jakość
maszynrolniczych,jakośćśrodkówplonotwórczych,anawetjakośćproduktówżyw-
nościowych.Motywzyskupotężniestymulujewielezmianwsposobachdziałalności
rolniczej.Dotyczytozwłaszcza:1)powiększaniapotencjałuwytwórczego(obszaru
ikapitału),2)zmianystrukturypotencjału(wtympowiększaniagruntówuprawnych
kosztemużytkówekologicznych,podnoszeniawydajnościziemiprzezmelioracje,
zwiększeniestadazwierzątinwentarskich);3)intensyfikacjigospodarowaniaprzez
stosowanieśrodkówprzemysłowych;4)zwiększaniaabsorpcjipostępu(racjonaliza-
cjaużyciaśrodkówprzemysłowych,potencjałuprodukcyjnego,ulepszanieodmian
roślinizwierząt).Niestety,równowagaekonomicznaosiągananapoziomiemaksy-
malnegozyskunieuwzględniałaanirównowagisystemuekologicznego,anisystemu
społecznego(Woś,Zegar2004).
Koncentracja
Skalaprodukcjizaczęłaprzerastaćramytradycyjnegogospodarstwachłopskiego,
którerozpoczęłoewolucjęwkierunkufarmrodzinnych,anastępnieprzedsiębiorstw
rolnych.Ukierunkowanieprodukcjinarynekwłączyłogospodarstwarolnewsystem
integracjipionowej.Paradoksalnie,rolnicy,mimozwiększaniapotencjałuproduk-
cyjnegoiskaliprodukcjigospodarstwrolnych,corazbardziejtraciliswobodędecy-
zjinarzeczprzedsiębiorstwikorporacjiotoczeniarolnictwa.Procesykoncentracji
ispecjalizacjiorazstandaryzacjiwrolnictwie−nakierowanenamaksymalizowa-
niekorzyściekonomicznejrolników−byłystymulowane(nawetwręczwymuszane)
przezpośrednikówiprzetwórcówspożywczych,którzymielinauwadzetylkowłasny
interes.Rozproszeniiznaturysłabsiekonomicznierolnicywwarunkachnadproduk-
cjiniemieliszansnarzucaniaswoichwarunkównarynkurolnymicorazbardziejbyli
zmuszenipodporządkowaćsięsilniejszymuczestnikomtegorynku.Wkonsekwencji
lwiaczęśćkorzyściztychprocesówbyłaprzejmowanaprzeztychostatnich.
