Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Naukipomocniczedlamediewisty
(itranskrybowanych),możliwieprecyzyjniedatowanychilokalizowanych,
staleporównywanychzesobą.Wtympostępowaniupaleografiaposługuje
sięzespołemkategorii,zktórychnajważniejszeto:moduł(rozmiarlitery
określonywysokościąiszerokością;wzależnościodwzajemnegostosunku
obuwielkościrozróżniasiępismoszerokieiwąskie/zbite);dukt(ogólny
wyglądwynikającyztempawykonaniazapisuisposobuprowadzeniana-
rzędzia;wykonaneszybko,bezodrywanianarzędziaodpodłoża,pismo
kursywneodznaczasięczęstolicznymipowiązaniamimiędzyliterami
ipochyłością,wpiśmiekładzionymzaśliterysąrysowaneetapami);gest
pisarski(oznaczaliczbę,kolejnośćstawianiaikierunekwykonaniakresek
składającychsięnadanyznak;jesttouprzywilejowanemiejsceobserwacji
zmianmorfologiipisma);kątpisania(stosuneknarzędziapisarskiegodo
kierunkuwiersza,uzależnionyodpołożeniamateriałuwzględempisarza
isposobutrzymanianarzędzia,wpływanagrubośćkresekliteryijejpochy-
lenie);orazrelief,inaczejświatłocień(stosunekkresekgrubychicienkich,
jestuwarunkowanykątempisaniaicechaminarzędzia,jegoelastycznością
isposobemprzycięcia).Wodniesieniudopowiązańmiędzyliterami,wbrew
dotychczasużywanejinieścisłejterminologii(A.Gieysztor,Zarysdziejów
pismałacińskiego,Warszawa1973,s.59;J.Szymański,Naukipomocnicze
historii,Warszawa2001,s.319),proponujętraktowaćjakoodrębnezjawi-
ska:ligatury–wiązaniasąsiadującychzesobąliterpowstałebądźprzez
przedłużenieelementunależącegodojednejznich(np.rinarysunku
poniżejzlewejstrony),bądźprzezdodatkowyłącznik(tedrugiepojawiają
sięwkursywachpóźnośredniowieczych);nexuslitterarum–grupyliter,
któremająwspólnyelementpodstawowy,należącydostrukturykażdej
znich(spotykaneczęstowpiśmieepigraficznym,leczużywanerównież
wniektórychtypachpismaksiążkowego,zwłaszczanakońcuwyrazualbo
wersu,np.NT:narysunkuponiżejwśrodku);zrosty–nakładaniesięłu-
kówliterwygiętychwprzeciwnestrony,typowedlaminuskułygotyckiej
(np.de:narysunkuponiżejzprawejstrony).
Innyzespółterminówsłużywyróżnieniuokreślonychkategoriipisma.
Pismomajuskułowetotakie,któregoalfabetwpisujesięwdwierównoległe
linie;wprzypadkualfabetuminuskułowegowschematdwuliniowywpisu-
jąsięjedyniekorpusyliter,alaskiiniektóreinneczęściprzekraczająje,
48
