Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
COJESTNIEZWYKŁEGOWTRANSFORMACJIUSTROJÓWSPOŁECZNYCH?
29
wtrakciektóregoludziewykorzystująlubmarnująróżnorodnezasoby
społeczne,wytworzonewefekcieichwcześniejszejaktywności;jakona
ruch,wktórymścierająsięzastanestrukturyipraktykaspołeczna;jako
naproces,wtrakciektóregowyłaniająsięniektórezwielumożliwych,
aniejakieśnieuchronneformyżyciazbiorowego;jakonaproces,który
falujemiędzyporządkiemizamętemspołecznym;jakonaproces,którego
granicesąwyznaczaneprzeztypoweiosobliwewięzispołeczne.Wtym
nurcieupatrujępotencjałuiżywotnościnowychkoncepcjitransformacji.
3.STRUKTURYPOSPOLITEISTRUKTURYOSOBLIWE
Zacznijmyodkilkuinspirującychokreśleń,któreprzybliżąznaczenie,
jakienadajemypojęciom:„strukturypospolite”i„strukturyosobliwe”.
StefanNowak(1985,s.118)nazywa„motywempowszechnym”dominu-
jącewłasności,którecharakteryzująstrukturęjakiejkolwiekgrupy.Jurij
Łotman(1999,s.225,229)nazywa„strukturącentralną”lub„strukturą
całościową”typowewięzi,którespajająkulturęwjednącałość.Wramach
tejstrukturyprzemieszczająsię„odłamkirozmaitychstruktur”,„partyjno-
ści”,jakożefundamentalnącechąkulturyjestniejednorodność(Łotman
1999,s.161,229).ÉmileDurkheimdzielifaktyspołecznenafaktynor-
malneipatologiczne,stosująckryteriumpowszechności.„Normalnymi
nazwiemyfaktyoformachnajbardziejpowszechnych,dającinnymfak-
tomnazwęchorobliwychlubpatologicznych”(Durkheim2000,s.88).
IlyaPrigogine–porównującukładyzrównoważonezukładamidale-
kimiodrównowagi–stwierdza,żewtychdrugich,natlepowszechnej
„składni”,ujawniająsięstruktury,którenazywastrukturamidysypatyw-
nymilubrozproszonymi.Strukturyrozproszoneujawniająwzoryniespo-
tykanew„składni”układówzrównoważonych,cosprzyjadynamicznym
inieodwracalnymprzekształceniomcałegoukładu.Strukturyrozproszone
sąusianesiedliskami„zarodników”,„nowatorów”,któremogądaćpoczą-
teknowejpowszechnej„składni”układu,awięcnowej„uporządkowa-
nejstrukturze”(Glansdorff,Prigogine1971;Prigogine,Stengers1990).
Nawiązującdotejostatniejkoncepcji,AndrzejNowakposługujesiętakim
ujęciemsystemuspołecznego,gdziew„morzu”powszechnychstruktur
funkcjonują„zarodniki”nowych,którenazywa„bąblami”lub„gronami”
(Nowak1996).PiotrSztompka,analizującradykalnezmianyspołeczne,
odróżnia„normalnytokrzeczy”odtraumykulturowej,którajestodczu-
wanajakoniezwyczajnystandysonansu,zakłócenia,rozpadu.
„Takjużjest,żenaturaludzkacenisobieładiporządek,powtarzalność,
ciągłość,standaryzację,przewidywalność,oczywistośćotaczającegoświata.
