Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
ROZDZIAŁI
anie„stawaniesię”systemówspołecznych.Takotoistotnacechaświata
społecznego–którapoleganatym,żezarównostanyuporządkowania,
jakistanychaosusąnietrwałe,żejedneprzechodząwdrugie–równo-
leglejestwykorzystywanajakoargumentdostosowanialubodrzucenia
perspektywysystemowejwanalizachtransformacyjnych.
Szansetransformacjizależązarównoodzewnętrznychwpływów,jak
iodwewnętrznegopotencjałuzmianspołecznych.Stabilnesystemyfil-
trujązotoczeniaprzedewszystkimtebodźce,którepodtrzymująichtoż-
samośćlubktóresąpotrzebnejużfunkcjonującymwichobrębiezaląż-
komnowychtożsamości(Prigogine,Stengers1990).Wsprzyjających
warunkachstrukturyosobliwe,któresięwnich„zagnieździły”,rozrastają
się,coprowadzidocorazszerszegootwieraniasięsystemówspołecznych
naczynnikizewnętrzne.NaprzykładSamuelP.Huntingtonstwierdza,że
wprocesachdemokratyzacji,którezaszływświeciewostatnichlatach
dwudziestegowieku,decydująceznaczeniemiałyczynnikiwewnętrzne,
specyficznedlaposzczególnychkrajówobjętych„trzeciąfalądemokra-
tyzacji”,podczasgdy„drugafalademokratyzacji”zlatczterdziestych
ipięćdziesiątychprzebiegałaprzyznaczniewiększymznaczeniuwpły-
wówzewnętrznych(Huntington1995,s.120–121).Znakomitąpropozy-
cjęanalizyznaczeniaczynnikówzewnętrznychiwewnętrznychdlazmian
systemowychwPolscedajeMarekZiółkowski.Stwierdza,żewmiarę
kompletnewyjaśnienietransformacjiwymagauwzględnieniatrzechźró-
dełradykalnychzmianspołecznych:procesówuniwersalnych,procesów
regionalnychorazprocesówspecyficznychdlabadanegospołeczeństwa
(Ziółkowski2000,s.14–15).Nawiasemmówiąc,międzyoddziaływaniem
otoczeniaioddziaływaniemstrukturosobliwychnasystemspołeczny
dopatrujęsiępewnychanalogii.Systembronisięprzedobydwomaźród-
łamidyfuzji.Zperspektywysystemu–to,coznajdujesięnazewnątrz,
jestosobliwe.Zresztąjednazdrógwywieraniawpływunasystemspo-
łecznyprzezczynnikizewnętrznepoleganajego„zarażaniu”.Otoczenie
budujewjegoobrębieprzyczółkiwformieosobliwości,byposłużyćsię
nimiwstosownymczasie–jakkoniemtrojańskim–dosianiachaosulub
przekształcaniawinnysystem.
Perspektywatransformacyjna–odniesionazwłaszczadowielkich
zbiorowości–przyjmuje,żezmianyspołecznezachodząwwielupłasz-
czyznach.Wposzczególnychobszarachsystemuspołecznegozmiany
pojawiająsięikończąwróżnychterminach(Inglehart1990).Sądzę,że
odwołaniesiędokoncepcjiosobliwościspołecznychułatwiazrozumienie,
dlaczegoprzesunięciawczasiewspółwystępującychzmiansątaksamo
„oczywiste”,jakichfazowanie.Perspektywatransformacyjnapozwala
spojrzećnaspołeczeństwojakonasystemowywielowątkowyproces,
