Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
COJESTNIEZWYKŁEGOWTRANSFORMACJIUSTROJÓWSPOŁECZNYCH?
27
swojąnazwę,anawetwielenazw.Mówisięoeksplozji(Łotman1999),
implozji(Baudrillard2001),upadkusystemu,rewolucji,zamęcie,chaosie,
katastrofiespołecznej.Niektórezosobliwościmogąwtedyukonstytuować
sięjakonowetypowości.Wykorzystanieszansnapchnięcietransformacji
wnowymkierunkuzależyodtego,czyludziemasowoodwołająsiędo
zasobówsystemowych,którymibrzemiennesąosobliwości.
Wprzypadkutransformacjimożnamówićiozmianie,iociągłości,
jakożeradykalnazmianastrukturalnaniełączysięzutratątożsamości
historycznej.Natomiastużycietegopojęciawprzypadkuwielkichprze-
mian,którekończyłysiękatastrofąspołecznąlubrozczłonkowaniem
społeczeństwa,bardziejstosownejestpozostanieprzyterminach:„zwrot
historyczny”,„upadek”,„zniszczenie”.Niejednakatastrofaspołeczna
wszerszymkontekścieczasowymnabieranowegosensuwłaśniejako
fragmenttransformacji.Uwzględnienieszerszegohoryzontuczasowego
sprzyjarównieżrewizjizbytpochopnychocendotyczącychpostępulub
regresu.Naprzykładniejedenproceskwalifikowanyjakomodernizacja
przyniósłzacofanie.Czasspołecznyjestwięcintegralnymskładnikiem
perspektywytransformacyjnej.Zarównowprzypadkukrótkiej,jakidłu-
giejperspektywyczasowejważnestajesięzagadnienieidentyfikacjikry-
tycznychpunktówbadanychprocesów:„początku”,„końca”(Łotman
1977),„przełomu”.Momentytesygnalizująpojawianiesięprocesów
osobliwych,trwanieładulubutrzymywaniesięzamieszaniaspołecznego,
zachodzeniespontanicznychlubzrutynizowanychprocesów.Niekiedy
wyznaczająrównieżczasprzejściowypomiędzydwomaodmiennymi
typamitożsamościstrukturalnejspołeczeństwa.
Wszelkiestany„rozmycia”,„rozproszenia”,„chaosu”,„falowania”,
„fluktuacji”,stanowiąjednozcentralnychzagadnieńteoriitransformacji
isątraktowanejakokluczowe,krytycznestadiametamorfozysystemów
społecznych.Nazywasięjestrukturamidysypatywnymi,rozproszonymi,
rosochatymi,rozmytymi,niezrównoważonymi,zmąconymi.Socjologowie
inspirująsięwtymwzględzieteoriamipowstałyminagrunciefizykiiche-
mii,któredotyczązachowaniasięukładówfunkcjonującychwwarunkach
dalekichodrównowagi.Wykorzystująowedynamiczneujęciasystemów
dobadaniaróżnychkrytycznychfazzanikaniaistawaniasięcałościspo-
łecznych(Hockuba1995;Kiel1991;Łotman1999;Medio1992;Nowak
1996;Prigogine,Stengers1990;Staniszkis1994b).Podejścietomarów-
nieżprzeciwników,zdaniemktórychwłączanieperspektywysystemowej
doanaliztransformacyjnychjestbezprzedmiotowewłaśniezewzględu
nażywiołowośćzmianorazchaotycznycharaktertransformującychsię
obiektów,którewkrytycznychstadiachtransformacjitracącechęsyste-
mowości(Kozłowski1997).Tenrodzajargumentacjizakłada„bycie”,
