Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Genezareferendarzasądowego
caraimiałazazadaniedziałaćwjegoimieniu.Dowyłącznejkompetencji
caranależałoprawoułaskawieniaizmniejszeniakary.Sędziowiebylinomi-
nowaniiobieralni.Urządpełniliprzezczasokreślony.Złożeniezurzędu
byłoprawemuznaniowymcara71.
Jakoprawokonstytucyjne,prawodosądupowróciłopoodzyskaniuniepod-
ległościwustawachIIRzeczypospolitej.Konstytucjaz17marca1921r.
(Konstytucjamarcowa)wśródpodstawowychprawobywatelskichgwaran-
towała,żenniktniemożebyćpozbawionysądu,któremuzprawapodlega,
ażadnaustawaniemożezamykaćobywatelowidrogisądowejdladochodze-
niakrzywdyistraty”.ZgodniezpostanowieniamiKonstytucjimarcowej
suwerenembyłnaród,ajegoorganamiwzakresieustawodawczymsejm
isenat.Władzęwykonawcząsprawowałprezydentłączniezodpowiedzial-
nymiministrami.Wymiarsprawiedliwościnależałdoniezawisłychsądów.
SądywymierzałysprawiedliwośćwimieniuRzeczypospolitejPolskiej.Bez-
stronnośćprzyorzekaniuwyrokówmiałzapewnićzakazprzynależności
partyjnejsędziów.Sędziowiewsprawowaniuurzędubyliniezawiśliipodle-
galitylkoustawom.Orzeczeniasądoweniemogłybyćzmienianeaniprzez
władzęustawodawczą,aniwykonawczą.WKonstytucjizawartabyłazasada
jawnościpostępowańsądowychwsprawachcywilnychikarnych72.
PrawodosąduproklamowałatakżenastępnapolskaKonstytucja
z23kwietnia1935r.Jejart.68stwierdzał,żenżadnaustawaniemożezamy-
kaćobywatelomdrogisądowejdladochodzeniakrzywdylubszkody”innikt
niemożebyćpozbawionysądu,któremuzprawapodlegaanikaranyza
czynniezabronionyprzezprawo,przedjegopopełnieniem,aniteżzatrzy-
manybeznakazusądudłużejniżnaczterdzieściosiemgodzin”.Konstytucja
kwietniowa,wodróżnieniuodKonstytucjimarcowej,zbudowananagruncie
solidarystycznejkoncepcjipaństwa,rozumiejącejpaństwojakowspólne
dobro,inaczejkształtowaławnimpozycjęjednostki,aprzeztowpływała
nadeklarowanągwarancjęprawadosądu.Naciskpołożonybyłnaobowiązki
jednostkiwżyciuzbiorowym,cozmniejszałoznaczeniejejpraw,których
zzasadyniekwestionowano,tylkoposzukiwanoichźródełniewprzyrodzo-
nejgodnościczłowieka,alerozpatrywanojewkontekścieichfunkcjisocjalnej
71M.Adamczyk,S.Pastuszka,Konstytucjepolskiewrozwoju...,s.140-142.
72M.Pietrzak,Konstytucjaz17marca1921r.zperspektywy80lat,Warszawa2001,s.12.
34
