Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawodosąduamożliwościograniczeniapozaorzeczniczychzadań...
szlachcicowi,utratażycia,czciimienia,sprawyprzeciwkourzędnikom,
sprawykrólewszczyzniprzywilejów.Zachowanabyłaodrębnośćsądownic-
twakościelnegodladuchowieństwa.Wmiastachiwsiachnaprawieniemiec-
kimugruntowałosięsądownictwoprawaniemieckiego.Pozycjachłopów
nieuległazmianie,ztymżedlachłopówzkrólewszczyznjakosądostateczny
powołanotzw.referendariękoronną54.
WPolscepowstanieirozwójprawadosąduwiązaćnależyznadawaniem
irozszerzaniemprzywilejówstanowychszlachty.Początekprzywilejów
szlacheckichmiałmiejscew1422r.,gdyWładysławJagiełłozakazałkonfi-
skatydóbrszlacheckichbezwyrokusądowego(przywilejczerwieński55).
Dalszywyrazgwarancjiprawadosądudajeudzielonyprzeztegowładcę
przywilejneminemcaptivabimusnisiiurevictim(zakazaresztowaniabez
wyrokusądowego-przywilejjedlneńsko-krakowskizlat1430-1433)56.
Odtądzasadaneminemcaptivabimusbyłauznawanajakojednozzasadni-
czychprawpodstawowychszlachty.Ostatecznepotwierdzeniewśródinnych
prawstanowychzasadatauzyskaławprawachkardynalnychuchwalonych
w1768r.przezsejmdelegacyjny1767l176857iobjętychgwarancjąprzez
carycęKatarzynęII.Sformułowanieprawkardynalnychnawiązałodopo-
wstałychwXVIIipierwszejpołowieXVIIIwiekukoncepcjiniezmienności
itrwałościprzywilejówszlacheckich58.
WspólniezwyrosłąwdobieOświeceniaeuropejskiegoideąkonstytucjipi-
sanejpowstałamyślkonstytucjonalizacjiprawpodstawowych.Jejodzwier-
ciedleniewidaćwpierwszejpolskiej,ajednocześniepierwszejwEuropie
Konstytucji-UstawieRządowejuchwalonejprzezSejmWielkiwdniu
3maja1791r.Konstytucja3majaniezawierawprawdziebezpośredniej
proklamacjiprawadosądu,alewynikaonozcałościjejprzepisówustrojo-
wych.Dotychczasprzysługująceszlachcieswobody,wolnościiprerogatywy
zprawemneminemcaptivabimuspotwierdzonowtreścirozdziałuII.Na
54Ibidem,s.136-139.
55Zob.Historiasejmupolskiego,red.J.Michalski,Warszawa1984,s.23.
56J.Bardach,Monarchiastanowa(w:)J.Bardach,B.Leśnodorski,M.Pietrzak,Historiaustroju
iprawapolskiego,Warszawa1998,s.91-92.
57Zob.J.Bardach,DziejeSejmuPolskiego,Warszawa1997,s.75-77.
58Z.Szcząska,PierwszaustawazasadniczaRzeczypospolitej(w:)KonstytucjePolski.Studiamono-
graficznezdziejówpolskiegokonstytucjonalizmu,t.I,red.M.Kallas,Warszawa1990,s.20.
31
