Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Istotaiteoretycznepodstawyspołecznejodpowiedzialnościprzedsiębiorstwa
Powodydlatworzeniaspołecznieodpowiedzialnychprzedsiębiorstwwynikają
zszerszegokontekstuzwiększonegozainteresowaniaspołecznąodpowiedzialno-
ścią,którejestrezultatemszereguprzesłaneknaturyekonomicznejispołecznej.Po-
nadtorosnącezainteresowaniespołecznąodpowiedzialnościąprzedsiębiorstwama
swójwydźwiękwwieluinicjatywachspołeczno-gospodarczych.Dlalepszegoroz-
poznaniaproblematykiiuchwyceniajejkontekstu,próczokreśleniaprzyczyn,nie-
zbędnejestprzybliżeniepojęćorazidentyfikacjateoretycznychźródełspołecznej
odpowiedzialności.
1.2.Pojęcieodpowiedzialności
Przedstawienieistotyspołecznejodpowiedzialnościwymagarozpoznaniapojęcia
odpowiedzialności.Zuwaginawieloznacznośćtowarzyszącąsłowu„odpowiedzial-
ność”,rozważanianatentematwypadarozpocząćoduściśleniaetycznegoznacze-
niaterminu.Jednakowożzaraznawstępietrzebasięuporaćzniewielkąkomplika-
cją.Otóżzjawiskoodpowiedzialnościpozostajewścisłymzwiązkuzinnymi
pojęciami,wskutekczegotrudnojestobjaśniaćjednoznich,nieobjaśniającpozo-
stałych.Odpowiedzialność(responsaibilitas)zaczynludzkizakładabowiemzawsze
tzw.poczytalność(imputabilitas)tegoczynu,poczytalnośćzaśimplikujejegoro-
zumność(voluntarium).Ujmującrzeczodstronygenetycznej,należytenporządek
odwrócić,tzn.rozumnośćaktu8warunkujejegosprawcząprzynależnośćdopodmio-
tu,czylipoczytalność,ztejzaśrodzisięszczególnyzwiązekaktuzosobązwany
odpowiedzialnością(por.[Ślipko1990,s.11-24;Ślipko2002,s.414])9.Odpowie-
dzialnośćoznaczatakąwłaściwośćtegożpodmiotu,mocąktórej„pozytywy”lub
„negatywy”moralnezawartewtreścispełnionegoprzezeńczynuwyciskająswe
znamięnamoralnejtreścijegoosobowości,wskutekczegoponosionzwiązane
zczynemkonsekwencje10.Właśnienapodstawieodpowiedzialnościczłowiekstaje
8Aktyrozumneobejmująwszystkieakty,którepochodząsprawczoodwoliczłowiekawprawio-
nejdodziałaniaprzezrozumowepoznaniedobra(celu)jakozamierzonegoprzezniąskutku(por.[Woj-
tyła1969,s.27-106;Perz1999;Gilson1958,s.376-396;Ślipko2002,s.61-73]).
9Przezpoczytalnośćrozumiesiętęwłaściwośćdziałającegopodmiotu,namocyktórejdanypod-
miotuznajedanyaktzaswójwłasnyjakojegoświadomegosprawcy.Poczytalnośćzakładazkoniecz-
nościświadomycharakterczynu.Mimotojejistotnysenspoleganatym,żewyrażaonasprawcząza-
leżnośćspełnionegoczynuodjegopodmiotu,wnastępstwieczego,czyntenprzynależy,tj.pozostaje
wrelacyjnejzależnościodtego,ktogowykonał,jestponiekądjegowłasnością.
10Problematykaodpowiedzialnościjestbardzopojemnaitrudnadojednoznacznegoopisu,tym
bardziej,żedziałaniezakwalifikowanedotychzkategoriiodpowiedzialnychmożemiećrównieżpo-
dwójnyskutek.Zasadapodwójnegoskutkumazastosowaniewanaliziedziałańwieloskutkowych,co
odnosisiędodwojakiejkwalifikacjimoralnejskutku/ównaskutkipozytywneiwspółskutkinegatywne
[Chyrowicz1997,s.11].Ocenadziałańwieloskutkowychstajesięproblematycznawsytuacjach,
wktórychpodmiot,zmierzającdorealizacjiczynu,jestświadomy,żejegodziałaniewywołazarazem
współskuteknegatywnyibezspowodowaniategoskutkuzamierzonedobroniemożezaistnieć.Zasada
podwójnegoskutkujeststosowanadoanalizydziałańpodejmowanychwsytuacjachprzymusowych
