Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1.Istotaiteoretycznepodstawyspołecznejodpowiedzialnościprzedsiębiorstwa
działańorganizacjilubposzczególnychjejczłonków[Gasparski,Jabłońska-Bonca
(red.)2009,s.144]13.Zpomocąrozstrzygnięciutejkwestiispieszymyślfilozoficzna
pierwszejpołowyXXwieku,któraodkrywanierozerwalnąbliskośćwolnościiod-
powiedzialności,opisującichzwiązekpoprzezdwiepodstawowezależności:bez
wolnościniemaodpowiedzialności(wolnośćjestwarunkiemodpowiedzialności),
aletakże:bezodpowiedzialnościniemawolności(odpowiedzialnośćjestwarun-
kiemwolności)[Filek2002,s.111-114]14.„Jeśliniemaodpowiedzialnościbezwol-
nościizarazemniemawolnościbezodpowiedzialności,towidać,iżstosunekpo-
międzyniminietylkojestwzajemny,aleprawdopodobniejestznaczniegłębszy”,
niżtosobiewcześniejuświadamiano[Filek1995,s.27].Bezwzględnaodpowie-
dzialnośćjest„zwykłymwymogiemlogicznym,wypływającymznaszejwolności”
–pisałJean-PaulSartre[Kołakowski,Pomian1965,s.369].WedługJ.Filekpojęcie
odpowiedzialnościnietylkonieosłabiawolnościjednostki,alenawetumożliwiajej
pełniejszezrozumieniepoprzezpodaniebrzegowychwarunkówwolności,zakreśla-
jąctymsamymjejwłaściwyobszar.Dziękipojęciuodpowiedzialnościwolnośćjed-
nostkizostajezabezpieczonaprzedzagrażającymijejodwewnątrzsiłami:skłonno-
ściądosubiektywizmuorazskłonnościąpodmiotudopanowanianadinnymi,azatem
przedsamowolą[Filek2002,s.114]15.NatomiastwedługJ.Kolarzowskiegoodpo-
wiedzialnośćjeststanempewnejpowinności.Niejestmożliweopisanietejpowin-
ności,gdyniemożemyodwołaćsiędookreślonychwartościorazdorealiówrzeczy-
13T.Kotarbińskiprzedstawiapogłębionąanalizęsytuacjiprzymusowej/krytycznej,którąnazywa
krytycznąpodwzględemdanejczynnościprzymusowejizewzględunaokreślonywarunek.Ówwaru-
neksprawia,żewprzypadkuniepodjęciadziałaniasytuacjadziałającegopogorszysiębardziejniż
wprzypadkupodjęciadziałania.WzwiązkuztymT.Kotarbińskiprzedstawiapodziałdziałańprzymu-
sowychna:czynnościprzymusowepożądane,czynnościniepożądane[Kotarbiński1999,s.35-45].
14Pojawieniesięideiwolnościstałosiępodstawądorozważańnadodpowiedzialnością.Wdługo-
letniejhistoriirozwojuideiwolnościmożnazaobserwowaćwyłonieniesiędwóchnurtów:jednego,
dążącegodoposzerzeniaobszaruludzkiejwolności,któregoapogeummożnadostrzecwewspółczes-
nymliberalizmie;drugiego,skupiającegosięnamożliwychnegatywnychnastępstwachnadmiaru
wolności,przedewszystkimpróbującegowyznaczyćgranicewolności.Właśnierozwójtegodrugiego
nurtuuznawanyjestzaźródłonarodzinproblematykispołecznejodpowiedzialności[Filek2002,
s.111-114].
15Pokrewnąkategoriąwstosunkudoodpowiedzialnościjestobowiązek.Zpojęciemobowiązku
wiązanobowiemwyobrażenieorozkaziezgóry,okoniecznościjakiegośkonkretnegopostępowania,
czasamiokoniecznościtłumieniawoliwłasnejczyspontanicznychsposobówzachowania.Przykłado-
woetykaKanta,jakoetykaformalna,wymagałatestumoralnościdziałańopartegonastwierdzeniu,czy
danyczynjestzgodnyzprawemmoralnym,opartymnanajwyższejzasadziemoralności.Działanie
moralne,wedługKanta,jestdziałaniemzgodnymzobowiązkami.TakżekoncepcjaRossaobowiązków
primafaciewprawdziełagodzirygoryzmKanta,aledalejstawiaproblemumiejscowieniaobowiązku
whierarchiiwartości.Powolipojęcieobowiązkuzostałozastąpionepojęciemodpowiedzialnościm.in.
dlatego,że„brakowało”muzrozumieniadlaznaczeniarelacjiwzajemności.Obowiązekwydajesiębyć
opartynajednostronnejobligacji.Światwperspektywieobowiązkujawisięczłowiekowijakoze-
wnętrznieuporządkowany,azadaniemczłowiekajestsprostanietemuporządkowiorazjegoutrzyma-
nie.Obowiązekopierasięzatemgłównienajednostronnejrelacjiczłowiekawobecświata[Filek2002;
Kant1984;Klimczak2003,s.58].
