Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Pojęcieodpowiedzialności
23
sięmoralnieukształtowanympodmiotem.Powyższesformułowaniemieściwsobie
danewskazującenamożliwośćdwojakiegopodejściadoodpowiedzialnościwfilo-
zoficzno-etycznymbadaniu.Pierwszeznichmazasięgszerokiidotykapunktusty-
kudziałającegoczłowiekazeświatemmoralnościpoprzezjegoodpowiedzialność,
którasprawia,iżmamiejscejegoudziałwmoralniedobrychlubzłychspełnianych
przezeńaktach.Dziękitemuodpowiedzialnośćpełnifunkcjęswegorodzajukon-
traktu,któryumożliwiaprzepływtreścidobrazesferyobiektywnegoporządkumo-
ralnegowduchowewnętrzeposzczególnychosób.Przeżycieodpowiedzialności
decydujewięcotym,jaksiękształtujeostateczniemoralnaosobowośćczłowieka,
wjakimstopniuswoimrozumnympostępowaniemurzeczywistniaonwewłasnej
osobieobiektywnątreśćdobramoralnego,atymsamymokreślaswojąmoralnąwar-
tościowość.Wstwierdzeniutymtkwipunktwyjściadodalszychbardziejszczegóło-
wychanalizskupionychjednakstalenadalekosiężnychogólnomoralnychaspektach
odpowiedzialności.Zdrugiejstronyprzyjętaformułaodpowiedzialnościpokazuje,
żetengłębokiproceskształtowaniamoralnejosobowościczłowiekadokonujesię
mocąjegoprzyczynowegosprawstwa,którenietylkokażemuprzypisaćspełniony
czyn,aleidalszejegokonsekwencjełączniezsankcjami11.Odpowiedzialnośćza
działanieizawartośćjegowyniku/skutkuwymagaspełnieniapewnychwarunków,
amianowicie:człowiekmusibyćwmomenciewyboruidziałaniaświadomy,zdolny
dozanalizowaniasytuacjiidodziałania,wyposażonywniezbędnąwiedzęiwolny
dowyboruidziałania12.Istotnąkwestiąjestto,żemoralnaświadomośćpowstaje
wwarunkachwolnościodprzymusów,zarównowewnętrznych,związanychzezły-
miemocjami,jakizewnętrznych,pochodzącychzprzemocyfizycznejlubzagroże-
niażyciaorazbytuczłowieka.Byusprawiedliwićograniczenielubbrakodpowie-
dzialności,należyzbadaćrodzajistopieńprzymusu[Klimczak2003,s.60-61].
Problemtenjestbardzoistotnywodniesieniudoanalizydziałalnościgospodarczej,
wktórejpostulujesięzasadęwolnościgospodarowania.Istniejeprzytymniebezpie-
czeństwonadużywaniategowarunkuwceluuniknięciamoralnejodpowiedzialności
[Kotarbiński1999,s.35-45],wktórychpodmiotjestświadomy,żeosiągnięciejednegodobrajest
związanezezniszczeniem,arezygnacjazdziałanianieoznaczamożliwościuniknięciawspółskutku
negatywnego[Gasparski,Jabłońska-Bonca(red.)2009,s.137].
11Przedstawionepoglądynatematodpowiedzialnościmająswojeźródłowetycechrześcijań-
skiej.Etycyorazprawnicyspozachrześcijańskiejorientacjiświatopoglądowejomawiająproblemod-
powiedzialności,aleczyniątowkontekścieinnychujęćtegozjawiska.Odpowiedzialnośćwystępuje
unichwpostacipoczuciaważnościciążącychnaczłowiekuzobowiązań,wielkościjegomoralnych
zadań,bądźwodniesieniudoprawnychprzedewszystkimkonsekwencjiludzkiegopostępowania
[Ślipko2002,s.415].
12Wprzypadkuzaistnieniawymienionychwarunkówodpowiedzialnośćistnieje.Wsytuacji,gdy
oneniemająmiejsca,sprawcanieponosiodpowiedzialności.Czasamiwystępujesytuacjapośrednia,
kiedywarunkisąspełnioneczęściowo.Mowatuo:wykluczeniulubograniczeniumożliwościdziałania
(tuzkoleimożliwesąsytuacje:akcjawdanejdziedziniejestniemożliwa,danaosobaniemaodpowied-
nichzdolnościlubumiejętności,okolicznościczynusąpozakontrolądanejosoby),brakulubniedostat-
kuniezbędnejwiedzy,brakulubniedostatkuniezbędnejwolności[Klimczak2003,s.60-61].
