Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
CzęśćI.Oformachobecnościhistoriiwsferzepublicznej
Choćbrzmitojakparadoks,toprzecieżjestprawdą,iżświadomość
historycznajestświadomościąnieprzeszłości,leczprzyszłości,jestświa-
domościąprospektywną,tobowiem,cozprzeszłościwchodziwskład
społecznejpamięcizbiorowej,jestzawszewyboremdokonywanymze
względunazamierzonedziałaniaprzyszłe.Ówprospektywizmhisto-
riografiiprzejawiasięzarównowwyborzeproblematykibadawczej5,jak
iwdoborzemateriałufaktograficznegoiferowanychocenach.Możeon
równieżmiećdecydującywpływnaprzyjęcietakiej,anieinnejkoncepcji
badańhistorycznych,nato,czyhistoriografiabędziezwykłymkolekcjo-
nowaniemfaktówzdawnejprzeszłościnaroduczyteżbędzienastawio-
nanawyjaśnianie,nauchwycenieprawidłowościprocesuwytwarzania
dziejówdziałaniamiludzkimi.Pokazując,wjakisposóbczłowiekwytwa-
rzato,conazywamyhistorią,możehistoriografiauczyć,odczegozależy
skutecznośćdziałańludzkich,takindywidualnych,jakiogólnospołecz-
nych,możepokazywać,żerealizacjacelów,jakieludziesobiestawiają,nie
zależywyłącznieodichwłasnejwoliiwłasnychdziałań,leczdecydujące
znaczeniemazespółwarunków,wjakichtedziałaniaprzebiegają.Rozu-
miałtodobrzeMarks,piszącwjednymzpierwszychzdańOsiemnaste-
gobrumaire’aLudwikaBonaparte–pracy,doktórejprzywiązywałogrom-
neznaczenieiwktórejwpraktycepokazał,jakpowinnabyćuprawiana
historiografia:flLudziesamitworząswojąhistorię,alenietworząjejdo-
wolnie,niewwybranychprzezsiebieokolicznościach,leczwtakich,jakie
jużzastali,wokolicznościachdanychiprzekazanych”60
Zastaneokolicznościwyznaczająprzedziałefektywnościcelów,jakie
możliwesąaktualniedozrealizowania.Jesttopodstawowatezarealizmu
historycznego,aniebraniejejpoduwagęwludzkimdziałaniuzawsze
prowadzidokatastrofył
Potychuwagachwstępnych,flustawiających”namzagadnieniawy-
wołanepytaniemoto,jakiejhistoriografiidzisiajpotrzebujemy,porana-
sząrefleksjępogłębić,koncentrującsięzwłaszczanaczterechproblemach:
społecznejfunkcjihistorii,wpływiemyśleniahistorycznegonaludzkie
działanie,rolihistoriografiiwkształtowaniuświadomościhistorycznej
społeczeństwaisłabościachwspółczesnejhistoriografiipolskiej.Wszyst-
kieoneukładająsięwpewienlogicznyciąg.Namysłnadproblematyką
pierwszejwywołujepytaniawyznaczająceobszarzainteresowańdrugiej
itakkolejnodalej.Przejdźmyzatemdoideipierwszej.
5Natęzależnośćzwracająuwagę:A.Malewski,J.Topolski,Metodamaterializmu
historycznegowpracachhistorykówpolskich,flStudiaFilozoficzne”1959,nr6.
6K.Marks,dz.cyt.,s.125.
