Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałdrugi.DefontibusiurisRomani–oźródłachprawarzymskiego
53
Papinianus2def.D.1,1,7,1:Iuspretoriumest,quod
praetoresintroduxeruntadiuvandivelsupplendi
velcorrigendiiuriscivilisgratiapropterutilitatem
publicam.quodethonorariumdicituradhonorem
praetorumsicnominatum.
nPrawempretorskimjestto,copretorzywprowa-
dzilicelemwspomożenialubuzupełnienia,lub
poprawieniaprawaobywatelskiegozewzględu
nadobropowszechne;toprawojestokreślaneja-
kourzędnicze,nazwanetakodgodności[urzędu]
pretora”
0
40202060Początkowopretorniebyłzwiązanywydanymprzezsiebieedyktem.Dopiero
od67r0p0n0e0,napodstawielexCorneliadeedictis,pretormiałobowiązekstosować
siędoniego.Nadaljednakzachowywałmożliwośćprzyznaniaochronywprzypadkach,
gdyniezostałaonauprzednioprzewidziana.
40202070Momentemzwrotnymwrozwojuedyktuiprawapretorskiegobyładecyzja
cesarzaHadrianawsprawieuporządkowaniaiuzgodnieniatreścikolejnychedyktów,
cozostałozleconejednemuzważniejszychówczesnychjurystów,SalviusowiJulianowi.
SalviusIulianusustaliłostatecznietekstedyktupretorskiegoorazedyktuedylów
kurulnych(Fzob.:infra,pkt4.2.2.9tegorozdziału),zaścesarzzatwierdziłgoswą
konstytucją,ok0130r0n0e0odtegoczasujedyniecesarzmógłzmienićedykt,zwany
terazedyktemtrwałym(edictumperpetuum),jednakwciążdozwolonabyłajego
interpretacja,copozwoliłozachowaćchoćwpewnymzakresieelastycznyiaktual-
nycharakterprawapretorskiego.?Samijuryściuznaliinterpretacjętreściedyktuza
niezbędną.
Ulpianus24aded.D.25,4,1,11:Quamvissitmanife-
stissimumedictumpraetoris,attamennonestnegle-
gendainterpretatioeius.
nNawetgdybyedyktpretorabyłjaknajbardziej
oczywisty,nienależyzaniedbywaćjegoobjaśniania”
.
40202080AżdoIIIw.n.e.każdykolejnypretorrozpoczynałsweurzędowanieodwywie-
szeniaustalonegoprzezJulianatekstuedictumperpetuum.
40202090Prawopretorskiebyłojedynieczęścią,aczkolwieknajważniejszą,większej
masynormatywnej,któraokreślanabyłajakoprawourzędnicze(iushonorarium).
Każdybowiemurzędnik,któremuprzysługiwałoiusedicendi,miałzarazemprawo
iobowiązekwydaćedykt,wktórymokreślałzasadypostępowaniaprzedswymurzę-
dem,atakżewskazywałśrodkiprawne,któremiałstosowaćdlaurzeczywistnieniapraw
jednostek.Obokedyktówpretorskichźródłemiushonorariumbyły:
1)edyktedylówkurulnych(edictumaediliumcurulium),którzysprawowaliju-
rysdykcjętargową;wedykcietymokreślonezostałyzasadyodpowiedzialnościza
wadyfizyczneniewolnikóworazzwierzątjucznychipociągowychkupionychna
targu;Fzob.:cz.III,r.4,dz.II,pkt3.4.1orazprzypis17117,
17
Wprowincjachfunkcjeedylówsprawowalikwestorzy(quaestores),jednakniejestpewne,czywy-
dawalioniedykt.
