Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
Częśćpierwsza.Powstanieirozwójprawa
•pretoradosprawdotyczącychnieformalnychzapisówpowierniczych(tzw.fide-
icommissa)-praetorfideicommissarius,
•pretoradorozpatrywaniasprawoustaleniewolności(libertas,*statuslibertatis)-
praetoradliberalibuscausis,
•dwóchpretorówdorozpatrywaniasprawcywilnychpomiędzypaństwem(skarbem
państwa-aerariumpopuliRomani)aosobamiprywatnymi-praetoresaerarii,
którzyzastąpienizostalinastępnieprzezpretoradosprawfiskusa-praetorfiscalis.
40202040Zpunktuwidzeniarozwojurzymskiegoprawaprywatnegonajważniejszybył
edyktjurysdykcyjny(edictum),którypretormiałprawo(napodstawieszczególnego
uprawnieniazwanegoiusedicendi),aleiobowiązek(zuwaginaswezadaniajurysdyk-
cyjne)przedstawić-proponować(proponere),obejmującswójurządnapoczątkuswej
rocznejkadencji.Edykt,któregotreśćspisywanonabiałejtabliczce(alba)iumieszcza-
nopublicznienaForum,wydawanybyłzarównoprzezpretoramiejskiego(edictum
praetorisurbani),jakiprzezpretoradlaperegrynów(edictumpraetorisperegrini),
przyczymtenostatniedyktbyłkrótszy.Obaedyktyzawieraływykazśrodkówpro-
cesowych,którepretorzymielizamiarstosowaćwczasiesprawowaniaswejwładzy
jurysdykcyjnej,atakżepropozycjęśrodkówochronypozaprocesowej,którychprzy-
znaniemogliuznaćzazasadne(Fpor.:cz.I,r.1,pkt3.1.2).Wpraktyceedyktukłada-
nybyłprzezconsilium,czyliradęzłożonązjurystów(awięcosóbbiegłychwprawie).
Dziękitemuuzyskiwałwysokipoziommerytorycznyiredakcyjny.
Pomponiusl.s.enchir.D.1,2,2,10:Eodemtempo-
reetmagistratusiurareddebantetutscirentcives,
quodiusdequaquerequisquedicturusessetseque
praemuniret(praemunirent),edictaproponebant.
quaeedictapraetorumiushonorariumconstituerunt:
honorariumdicitur,quodabhonorepraetorisve-
nerat.
nWtymsamymczasie[sc.wokresierepubliki]
iurzędnicywydawaliprawapoto,abyobywatele
znaliprawoiwiedzieli,jakareguławdanejspra-
wieznajdujezastosowanie;urzędnicycipublicznie
ogłaszaliedykty;edyktypretorówuformowałypra-
wourzędnicze;nazywanojeurzędniczym,bowiem
odurzędupretorapochodziło”.
40202050Wpraktycekolejnipretorzyprzejmowaliśrodkizaproponowaneprzezswych
poprzedników,którebyłyjużsprowadzoneipewne,dostosowującjeewentualniedo
aktualnychwówczaspotrzeb.Wtensposóbustaliłsięswoistytrzonedyktuobejmujący
środkiprocesowe,którenatrwałeweszłydopraktykipretorskiej.Trzontenokre-
ślanomianemedictumtralaticium.Nieistniałaprzytymobawajegonieadekwatności
dopotrzebspołecznych,bowiemjuryściwchodzącywskładconsiliumcorokuba-
daliiaktualizowaliówstałyzestawśrodkówprocesowych,aletakżeuzupełnialigo
onowerozwiązania.Dziękitemuprawopretorskiebyłozawszeaktualneizdolnedo
korygowania(correctio),uzupełniania(suppletio)iwspomagania(adiutatio)norm
iuscivile,którychzmianawymagałajużinterwencjizgromadzenialudowego.?Tak
teżsamijuryściokreślilizadaniaprawapretorskiego.
