Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
31
Przeglądpoglądówipostawrosyjskichpolitykówwobeckwestiipolskiej
wogóle,apolitykiwKrajuPołudniowo-Zachodnimwszczególności,nale-
żyzacząćodosoby,któraformalniedecydowałaowszystkim,codziejesię
wpaństwie,awięcodAleksandraII.Trudnojednoznacznieokreślićiocenić
jegopoglądyorazplanywtejdziedzinie.Nieulegawątpliwości,żecarbyłab-
solutnieprzekonanyokoniecznościosłabieniawpływówpolskichiwzmoc-
nieniarosyjskichwKrajuZachodnim,leczjegopoglądynatematśrodków,
jakiemająbyćużyteprzyrealizacjitychzadań,niebyłychybadokońca
skrystalizowane.Takprzynajmniejwynikazanalizyjegopoczynańidecyzji.
Niewątpliwiecarmiałpowody,abyzłościćsięnaswychpolskichpoddanych,
niewdzięcznychzaofiarowaneimwpierwszychlatachpanowaniałaski,ale
teżniedokońcaprzekonanybyłotym,żepolitykąwkwestiipolskiejpostłu-
mieniupowstaniapowinnakierowaćwyłączniezemstazajegowywołanie.
Jednakprzynajmniejdokońca1865r.generalnieraczejwspierałzwolenni-
kówradykalnej,anieostrożnejpolitykiwguberniachzachodnich.
Postawęcarawwieludziedzinachcharakteryzujeopisaneprzezministra
PiotraWałujewapodejścieAleksandraIIdoplanówzakazaniaPolakomna-
bywaniamajątkówziemskichwguberniachzachodnich,którychrezultatem
byłukazz10/22grudnia1865r.Wałujewwspominał,żecarmówiłmu,iż
generalnieniepopierategotypumetod,alewtejkonkretnejsytuacjiuważa
odwołaniesiędonichzaniezbędne.Innymisłowy,zachowaniecarastreścić
możemyklasycznąjużwjęzykupolskimformułą:„niechcę,alemuszę”5.
Niemożnaprzykładaćzbytwielkiejwagidokomentarzyczynionych
przezAleksandraIInamarginesachraportówiinnychdokumentówani
teżzanotowanychprzezróżneosobysłówcesarza.Przykłademmożetubyć
choćbypublikowanywniniejszymtomieraportAnnienkowazkońca1864r.
Znotatekcaranamarginesachmoglibyśmywnioskować,żeAleksanderII
generalniezgadzasięztezamiiargumentamikijowskiegogenerała-guberna-
tora,atymczasembyłonjużprzekonanycodopotrzebyzmianynatymsta-
nowisku;cowięcej,podjąłjużdecyzję,ktozastąpiAnnienkowawKijowie.
Niemożnarównieżstwierdzić,abynastosunekcaradopolitykiwobec
KrajuZachodniegoprzemożnywpływprzezcałyinteresującynasokresmiał
ktokolwiekinny.Wtymczasie,jakzwyklezresztą,naszczytachwładzydocho-
dziłodokonfrontacjizwalczającychsiękoterii.Kwestiapolskabyłajednązlinii
sporówmiędzynimi.Oczywiściepopowstaniustyczniowymniktnieśmiał
jużgłośnomówićojakichkolwiekpróbachugodyzPolakami.Przedmiotem
sporupozostawałojedynieto,naileostrairepresyjnamatobyćpolityka.
5ДневникП.А.Валуева,министравнутреннихдел.Вдвухтомах,t.2:1865-1876,
red.П.А.Зайончковский,Москва1961,s.84-86.
