Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
pewienczaszwiązaćsiłyrosyjskieiwtensposóbpomócpowstańcomwKró-
lestwiePolskim.
Powstanienatymtereniewybuchłodopierownocyz8na9maja1863r.
imiałonaderograniczonyzasięg.Organizacjapowstańczazdawałasobie
sprawęzwłasnejsłabości,chociażliczononato,żeudasięprzeciągnąćna
swojąstronęprzynajmniejczęśćchłopów.Planowanotakżewkroczenieod-
działówzbrojnychzGalicjinaWołyńizMołdawiinaPodole.Wszystkiete
rachubyzawiodły.
Wgubernipodolskiejdziałańzbrojnychwogóleniebyło.Spacyfikowana
represjamipowręczeniujesienią1862r.adresudocarapodolskaszlachta
w1863r.zachowałacałkowityspokój.Wtejsytuacjiniemogłobyćrównież
mowyowkroczeniuoddziałówzgraniczącejztąguberniąMołdawii37.
NaKijowszczyźnieoddziałypowstańcze,którychdużączęśćstanowi-
listudencikijowskiegouniwersytetuiuczniowiegimnazjów,zukraiński-
miwersjamimanifestuRząduNarodowego,czyli„ZłotymiHramotami”
wręku,podjęłypróbęagitacjiwśródchłopów.Wszystkozakończyłosię
tragicznie.Niektóreoddziały,otaczaneprzeztłumychłopów,zorganizowa-
nychprzezwładzewstrażwiejską,niechciałyznimiwalczyć.Naniczdała
sięagitacja.Powstańcybyliwyłapywaniiprzekazywaniwładzom,awrazie
oporu-masakrowani.Wziętychdoniewoliprzedlinczemmusiałoratować
wojsko.Przyudzialechłopówwojskarosyjskierozbiływszystkieoddziały
powstańczewciągutygodnia.
Jedynymrejonem,gdziewalkipartyzanckietrwałydłużej,byłWołyń.Tu
EdmundRóżycki,dowodząckilkusetosobowymoddziałem,główniejazdą,
potrafiłwrejonieLubaruiPołonnegoutrzymaćsięprzezkilkatygodni.Osa-
motnionywwalkach,niedoczekawszysiępomocyzbrojnejzGalicji,okrą-
żonyprzezwojskarosyjskie,26maja1863r.podjąłudanąpróbęprzebiciasię
doGalicji,gdziezłożyłbrońprzedAustriakami38.
TakwięcpowstaniestyczniowewKrajuPołudniowo-Zachodnimtrwało
taknaprawdęniecałetrzytygodnie.Podejmowanepóźniejpróbywkroczenia
oddziałówpowstańczychzGalicjikończyłysięichrozbiciemzarazpoprze-
kroczeniugranicy39.Organizacjapowstańczanadalistniała,leczmimocoraz
głębszejkonspiracjijejkomórkibyłylikwidowane,adziałacze-aresztowani.
Dużymciosembyłozatrzymaniewlipcu1863r.MaurycegoDrużbackiego,
37A.Szwarc,Ruś,s.400.
38F.Rawita-Gawroński,Rok1863naRusi,t.2,s.251-278.
39Najboleśniejszabyłaniewątpliwieporażkastarannieprzygotowywanejwyprawyod-
działugenerałaJózefaWysockiego.Oddziałten,liczącyokoło1000bardzodobrzeuzbrojo-
nychludzi,został2sierpnia1863r.rozbitywbitwiepodRadziwiłłowem.
