Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
21
bieobowiązkuuczeniadzieciwyraziłoduchowieństwo,lecznierozwiązywa-
łotoproblemubieżącegoutrzymaniaszkół.
Jeślizaśchodzioinneprzejawyaktywności,togenerał-gubernatorra-
dziłnarazieniestosowaćrepresji,tylkouważnietedziałaniaobserwować,
gdyżjegozdaniempraktyczniekażdapolskainicjatywamiałapolityczny
podtekst.Należałorównieżpostaraćsięograniczyćkontaktyzagraniczne
ziemiaństwaizwalczaćdziałalnośćemisariuszy10.
Jeszczew1859r.szlachtaguberniwołyńskiejpodałanaręcecaraadres,
wktórymproszono,abypodejmowaniedecyzjiorozpoczęciubudowynowych
kościołówprzekazałbiskupom.Proszonorównieżozwiększenieśrodkówna
utrzymanieseminariumwŻytomierzuizezwolenieksiężomnautworzenie
szkółekprzyparafialnych,wceluuczeniadzieci„zasadwiarykatolickiej”11.Ko-
mitetMinistrównegatywniezaopiniowałtewnioski,niemniejjednakwjego
rezolucjizatwierdzonejprzezcaraznalazłsięustępotym,żeduchownikatolic-
cyzasadwiarymogąnauczaćtaksamojakprawosławni,cofaktyczniestanowi-
łosankcjędlafunkcjonowaniaszkółprzykościelnych12.
Wnastępnymrokuadresdocarawystosowałazkoleiszlachtaguber-
nikijowskiej.Tymrazemproszonoozgodęnanauczaniejęzykapolskiego
naUniwersytecieśw.Włodzimierza,wkijowskimKorpusieKadetóworaz
wgimnazjach.Carzezwoliłnawprowadzenielekcjipolskiegotylkowgim-
nazjachiwśrednichszkołachprywatnych,podwarunkiemżeproszącywe-
zmąnasiebiekosztutrzymanianauczycieli13.
Wczerwcu1861r.podolskigubernatorcywilnyRudolfBraunschweig
wliściedoministrasprawwewnętrznychPiotraWałujewapisał:
Obserwującpołożeniewkrajuwokresietrzechlatmojegoprzebywania
wnim,doszedłemdoprzekonania,żejedynysposóbutrwaleniaspokoju
wnimizabezpieczenianawypadekpolitycznychburz-torozwinąćwnim
żywiołrosyjskiiuczynićgopanującymnietylkowadministracji,alewe
wszystkichdziedzinachżyciapublicznego,wmasieludności,któraskładasię
tuzplemienia,wspólnegoRosjanompochodzeniemiwiarą,inieżyczliwego,
anawetwrogiegowobecPolaków14.
W1861r.doszłowkrajudolicznychmanifestacjipatriotycznych,przy-
bierającychprzedewszystkimformęnabożeństwżałobnych.Kobietyzałoży-
10GARF,f.945,op.1,d.100,passim:RaportI.WasilczikowaosytuacjiwKrajuPołu-
dniowo-Zachodnimwlatach1859-1860.
11С.М.Середонин,Историческийобзор,s.176.
12Ibidem,s.176-177.
13Ibidem,s.177.
14Cyt.za:А.И.Миллер,„Украинскийвопрос”,s.138.
