Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
101Powstanieiewolucja
9
niemógłjużbyćtakwydajnyipewniedlategoUraniNeptunniezdołałyosiągnąć
rozmiaróworazmasJowiszaiSaturna.
OstatnimetapemformowaniasięUkładuSłonecznegobyłojakbywielkiesprzątanie
terenubudowyzresztekbudulca.IstotnąrolęodegrałowtymSłońce,którewpierwszej
fazieswejewolucji(gdygłównymźródłemjegoenergiistałasiętermojądrowaprzemiana
wodoruwhel)okazałosięszczególnieaktywne,wyrzucającogromneilościmateriiwpo-
stacitzw.wiatrusłonecznego.Początkowepodmuchytegowiatru,znaczniesilniejszeod
obecnieobserwowanych,wciąguzaledwiekilkusettysięcylatrozproszyłygazipył,które
pozostałynieskondensowanewprzestrzenimiędzyplanetarnej.Drugimczynnikiemoczysz-
czającymUkładSłonecznybyłyoddziaływaniagrawitacyjnecorazbardziejmasywnych
planet,przedewszystkimJowiszaiSaturna.Onetozapewnespowodowaływyrzucenie
dalekopozaobszarruchuplanetdużejczęściplanetozymali,któreuniknęływchłonięcia
przezprotoplanetylubspadkunaplanetyjużuformowane.Dziśtepozostałościbudulca
planetarnegotworząprawdopodobniechmuręOorta.OddziaływaniegrawitacyjneJowi-
szajestteżprzypuszczalnieodpowiedzialnezauwięzieniemiędzyorbitamiMarsaiJowisza
planetozymali,zktórychniezdołałasięuformowaćplaneta.Pozostałościamiponichjest
dziśpasgłównyplanetoid.Usuwanieprzezwiatrsłonecznyioddziaływaniagrawitacyjne
planetresztekmateriału,zktóregopowstałUkładSłoneczny,niedosięgłoplanetozymali
pozostałychnaobrzeżachdyskupierwotnejmgławicy;tworządziśonepasKuipera.
Efektemwtórnymtegoczyszczeniaiporządkowaniaorazkońcowymakordem
procesupowstawaniaUkładuSłonecznego,któregośladyprzetrwałydodziśnawielu
obiektach,byłotzw.wielkiebombardowanie.Ziarnapyłuniesionewiatremsłonecz-
nymiplanetozymaleporuszającesiępotorachulegającychnierazradykalnymzmianom
wskutekzderzeńiwzajemnychoddziaływańgrawitacyjnych,stosunkowoczęstotrafały
wpowierzchnieplanetiichsatelitów,wybijającwnichtzw.krateryuderzeniowe.Szcze-
gólniewyraźniewidaćjedziśnapozbawionychatmosferyMerkurymiziemskimKsię-
życu.Mniejwięcej4miliardylattemutewszystkiegwałtowneprocesypowoliwygasły.
OdtegoczasuUkładSłonecznyewoluujenaogółspokojnie,nieprzeżywającżadnych
większychwstrząsów.
Nieznaczytooczywiście,żelokalnie,np.najakiejśplanecielubwokreślonym
rejonieukładuplanetarnego,niezachodziły,czyteżniezachodzą,różneprzypadkowe
wydarzeniabądźprocesy,wtymtakżemającecharakterkatastrofczny.Przeciwnie,wy-
dajesię,żedotychczasowaewolucjaUkładuSłonecznegowręczobftujewtegotypu
sytuacje.Aleniemiałyonenigdyzasięguglobalnegoiniezmieniływsposóbradykalny
ukształtowanejczterymiliardylattemuzasadniczejbudowyicharakteruewolucji.Układ
Słonecznyjeststrukturądynamiczniestabilnąwokresierzędukilkumiliardówlat,czyli
porównywalnymzjegowiekiem.
Ciekawegoprzykładuwydarzeń,uatrakcyjniającychmonotonny(jakbysięmogło
wydawać)żywotUkładuSłonecznego,dostarczająobiekty,którewczasiekońcowych
porządkówzostałyodrzuconenadalekieperyferia.Odczasudoczasuzdarzasiębowiem,
