Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Pomiędzybukwąaliterą
Zgodnieztymizałożeniamiliteraturabyłapotrzebnaprzedewszystkimjakośrodek
propagatorskizarównodlaogólnychtreściprokomunistycznych,jakipostawaprobu-
jącychaktualnąrzeczywistośćspołecznąipolitycznąmniejszościwPolsce.Typowe
założeniasocrealistycznewtymprzypadkuuzupełnionezostałydodatkowym,mniej-
szościowymczynnikiem.Dodrukudopuszczanojedynieteksty,którepielęgnowały
idylliczno-sielankowyobrazukraińskości,białoruskościczyłemkowskości,sprowa-
dzającysięgłówniedonawiązującychdofolkloruformobrazowaniaiekspresji.Obok
nichistotnemiejscezajmowałyklasycznenprodukcyjniaki”,któreniewybredniegłosiły
chwałęosiągnięćsocjalizmuizaletżyciawustrojukomunistycznym.Jeśliprzyjrzymy
sięopublikowanymprzezUTSKzbiorkompoezjiukraińskiejwPolsce,todostrzega-
mycharakterystycznewarunkowaniepublikacji.Danyautormiałszansęwydaniabar-
dziejosobistychwierszy,podwarunkiemżepojawisięteżjegotomikpropagandowy36
(wpewnym,choćmniejścisłym,zakresiedotyczyłototeżliteraturybiałoruskiej).Aitak
charaktertejnosobistości”niemógłwychodzićpozastandarduczuciowy,wktórymdo-
minowaćmiałamiłośćdoojczyzny,aściślej,dodwuojczyzn,zktórychtaobecna,wja-
kiejpodmiotlirycznyznalazłsiępowojnie(oczywiścieofakciewysiedleniawwier-
szachniemogłobyćmowy),niemożebyćdarzonamniejszymuczuciemniżtadawna.
Lirykaosobistamiałaprzywoływaćsielankoweobrazy,stereotypizowaćto,coukra-
ińskie,białoruskieczyłemkowskie,doformludowych,barwnych,beztroskich,senty-
mentalnych,rumianolicych,czarnobrewych.Wplataćsięwtęszczęśliwośćdawnąmiała
szczęśliwośćobecna,opartanapostępie,nauceimożliwościachrozwoju,przeztobar-
dziejracjonalna,trwalszainowocześniejsza.Formawierszymiałabyćprosta,regularna,
nawiązującadopieśniludowejczytradycyjnegoliroeposu.Wskazanebyło,byteksty
zawierałyjakieśideoweprzesłanie,ładunekdydaktyczny,agłówniepropagandowy.Ce-
lemdziałańtakkierunkującychprocesliterackibyłotworzeniewrażenia,żewPolsce
Ludowejkażdemużyjesięlepiejidostatniej,cowstrategiiasymilacyjnejmiałoswoje
istotneznaczenie.Oczywiścietecechyliteraturmniejszościowychwynikaływwysokim
stopniuztendencjiogólnych,panującychwtymczasiewkrajachkomunistycznych.
PierwszysekretarzPZPR,WładysławGomułka,przemawiającnaXVIZjeździePisarzy
Polskich,instruowałinŻywaliteraturaniemożechowaćgłowywpiasek,uciekaćod
problemówideologicznychnaszychdni”37.
Patrzącodstronymniejszości,koniecznośćuprawianiatakiejwłaśnieliteraturywią-
załasięwwysokimstopniuztłumieniem,zagłuszaniempotencjalnychczyfaktycznych
dążeńwłasnychspołecznościmniejszościowych,zktórychgłównymdlaUkraińców
iŁemkówbyłouzyskaniemożliwościpowrotuwsweojczystestrony.nNaszeSłowo”,
redagowaneprzezzawszelojalnychwobecPZPRredaktorów,zamieszczałojednakna
swychłamachartykułyodradzającepowroty,czymzniechęciłodoUTSKwielezaan-
gażowanychwjegodziałalnośćosób.Generalniewszystkieodważniejszeprzejawy
życianarodowegomniejszościokreślanojakonacjonalizmizwalczanojakoburżuazyj-
nyprzeżytek.Paraliżowałotodziałalnośćaktywniejszychjednostekibyłozjawiskiem
destrukcyjnymwżyciunarodowymmniejszości.AleksanderKarpiukprzytaczawypo-
36
TakieparytomikówwydanoJewhenowiSamochwałenceiHадBiслою(1974)inаралелi(1979);
IwanowiZłatokudrowiiHароднińnольщi(1975)inеńзажi(1981);JakowowiHudemczukowiiБалтińськi
чаńкi(1975)inримор’я(1980).
37
A.Верба,XIVз’їздпольскихписьменникiв,nHашаКультура”1964,nr10,s.3-5(cyt.przeł.H.D.-F.).
