Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Problematykapojęciamowy
23
Zuwaginacelbadańempirycznych,sformułowanywparadygmacie11języko-
znawczym,niniejszyrozdziałbędziepróbąprzybliżeniadefinicjimowywramach
tejdyscyplinynauki.
1.1.1.Mowawujęciuencyklopedycznymwparadygmaciejęzykoznawczym
Wniniejszympodrozdzialezostanązestawionezesobąwceluporównawczym
czteryźródłaencyklopedycznezzakresuterminologiijęzykoznawstwa,któresta-
nowiąpunktwyjściarozważańnadpojęciemmowy.Najstarszeźródłopochodzi
z1970roku.Włączeniegodoanalizymanaceluukazaniepewnej12tendencji,
zjakązmieniałosiępostrzeganiepojęciamowynaprzestrzenilatwujęciuleksy-
kograficznymwparadygmaciejęzykoznawstwa.
Wnajstarszym,wstosunkudoporównywanychwniniejszympodrozdziale
źródeł,Słownikuterminologiijęzykoznawczej13z1970roku,podred.AdamaHein-
zaiTadeuszaMilewskiego,mowęujmujesięnastępująco:
Mowa[ang.speech,fr.langage,niem.Sprache
14
-M.J.G.],ros.pечь.Zjawiskowzajemne-
goporozumiewaniasięludzigłówniezapomocądźwięków(wtórniezapomocągestów
czyteżwformiepisanejitp.;por.Pismo,Językgestów).Współczesnejęzykoznawstwo
wśródzjawiskodnoszącychsiędomowywyróżniajęzykimówienie.Mówieniejest
procesemindywidualnymikonkretnym.Jesttopierwszapodstawowafazamowy.Drugą
jejniezbędnąfaząjestrozumieniesłówosobymówiącejprzezsłuchacza,stanowiące
jużprocesspołeczny(rozumieniewymagaistnieniaprzynajmniejdwuosóbrozmawiają-
cych).Dalszafazatotekst(utrwalonewpamięcilubnapiśmiewypowiedzenielubich
szereg).Czwartafazatojęzyk,czylispołecznysystemwyrazówiregułokreślających
sposóbposługiwaniasięnimi,wyabstrahowanychzzapamiętanychtekstów;jesttotwór
abstrakcyjnyispołeczny(s.360).
Mowajesttutajrozumianajakopojęcienadrzędne15wstosunkudomówienia,
którejestjejpierwsząfazą,ijęzyka,któryjestniejakojejostatniąfazą.Wymienia
sięturównieżrozumienieitekst,będącewedługautorówkolejnodrugąitrze-
ciąfaząmowy.Autorzyopisująjąwliczbiepojedynczejjakozjawisko,natomiast
11
WrozumieniuwprowadzonymprzezTomasaKhuna(1962).
12
Niejestzamiaremukazanietendencjiwwymiarzecałościowym,gdyżniejesttomożliweza
pomocąjednegoźródła.
13
Wprzytoczonymsłownikuznajdziemyjeszczejednohasłopowiązanezpojęciemmowy,amia-
nowicienmowadziecka”
,którąautorzyopisująwperspektywiejejokresówrozwoju.
14
Należyzaznaczyć,żewjęzykuniemieckimczęściejużywanymterminemodnoszącymsiędo
polskiegoterminunmowa”jestdieRede.
15
ZupełnieinnąhierarchicznośćpojęćprezentujeSłownikwiedzyojęzyku(por.PodlawskaiPłó-
ciennik2004),którystawiawszystkietepojęcianarówni:nWspółcześnieokreślenieto[mowa-
M.J.G.]używanejestwymienniezpojęciemmówienie,anawetzterminemjęzyk”
.
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
