Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Psychologicznekonsekwencjeposiadaniaipodleganiawładzy
17
Stereotypizacjainnychludzizwiązanajestzograniczeniemichprawiwolności.
Istotnieutrudniaimrealizacjęrozmaitychcelówżyciowych,stajesięprzyczyną
uprzedzeńidyskryminacji.Tooznaczaasymetriękontrolipomiędzyosobąstereo-
typizującąistereotypizowaną.Stereotypizacjajestopartąnapoznawczychkatego-
riachreakcjąnainnychludzi;składasięzprzekonańdotyczącychinnych(pozna-
nie),uprzedzenia(afekt)idyskryminacji(zachowanie).
Fiskewymieniadwaaspektystereotypizacjizwiązanezkontroląnadinnymi
ludźmi:deskryptywnyipreskryptywny.Aspektdeskryptywnydotyczytego,jakimi
sąinniludzie:jaksięzachowują,jakiesąichzdolności,kompetencje,preferencje
czyupodobania.Przykładowosątoprzekonania,żekobietysądobrymisekretar-
kamiinauczycielkami,alesąteżzłymimenedżeramiczynaukowcami,alboprze-
konania,żeAfroamerykaniesądobrymisportowcami,leczzłymiuczniami,Żydzi
zaśsądobrymiuczniami,leczkiepskimilekkoatletami.Preskryptywnyaspektste-
reotypówdotyczynatomiasttego,jakiepowinnybyćosobyprzynależącedoróż-
nychgrupspołecznych.Sątosądy,żekobietypowinnybyćmiłe,Amerykanieazja-
tyckiegopochodzeniapowinnibyćmatematycznieuzdolnieni,aŻydzidobrzy
winteresachitd.Tenaspektstereotypizacjijestjeszczebardziejzwiązanyzkontro-
ląinnych.Albowiemludzieogólniewykazująkonformizmwobectychoczekiwań
ikontrolująswojezachowaniedostosowującjedostereotypów.
Stereotypyzawierająwsobieniebezpieczeństwopolegającenatym,żeludzie
wswoichkontaktachzinnyminiejako„startują”zuproszczonymionichsądami,
dlaosobyzaśpoddawanejstereotypizacjinajprostszym,boniezakłócającymprze-
bieguinterakcji,sposobemzachowaniajestutrzymywaniewłasnegowizerunku
właśniewgranicachowegostereotypu.Stereotypypełniązatemrolękotwicywin-
terakcjachzinnymiludźmi.Jednocześniezmuszająosobystereotypizowanedosa-
mokontroliwkontaktachspołecznych.
Takwięcwładzajestzwiązanazasymetriąkontrolinadrezultatamizachowań
innychludzi,ajednocześniejestniezbędnadosprawowaniakontroli.Władzajest
teżbezpośredniozwiązanazuwagą–ludziekierująuwagęnatych,którzyposia-
dająwładzę,odnichbowiemzależąrezultatyichdziałańiichlosy;zbierająinfor-
macjeoposiadającychwładzę.Sekretarkiwiedząwieleoswoichszefach,alesze-
fowieniewiedzątakdużooswoichsekretarkach,studenciwiedząwięcejoswoich
wykładowcachniżonioswoichstudentach,itd.Hierarchiajestzatembezpośred-
niozwiązanazuwagą.Posiadającywładzęmająmniejsząmotywacjędokierowa-
niauwaginaosobyniemającewładzy.Ichlosyidokonanianiezależąodtych,któ-
rzyniemająwładzy.Mogąnanichwcaleniezwracaćuwagi,albojawnieich
lekceważyć.Uwagaosłabiagotowośćdoposługiwaniasięuproszczonym,automa-
tycznympoznaniem.Osobyniemającewładzyposiadająwysokąmotywacjędokie-
rowaniaswojejuwaginaosobyposiadającewładzę,aposiadającywładzętakwy-
sokiejmotywacjiniemają.Jednocześnieosobyposiadającewysokąmotywacjędo
kontroliinnychludziczęściejmajądużąwładzę.
Silnamotywacjadokontroliinnychmożebyćrezultatemstereotypizacji;pewne
grupymogąbyćprzekonane,żemogąsprawowaćkontrolęnadinnymiludźmi.
Przykładowomężczyźnimogąsądzić,żetowłaśniedonichnależywładzawpracy
zawodowejlubwrodzinie.Przekonaniatemająswojągenezęwstereotypachpłcio-
wych.Fiskewswoimtekściesugestywnieprzedstawiłaśrodowiskozawodowespa-
