Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wa,krewnegocaraizarazemprzewodniczącegoKlubuDramatopisarzy,uzyskał
zezwolenienaobejrzeniepremieryswojegoutworuwstolicyRosji.Pisarz,jak
iinniŻydzicarskiegoimperium,niemiałprawapobytuwSt.Petersburgu112.
Wroku1916sztukadotarładoAmerykiworyginalnejwersjiwjidysz.Na-
tomiastgdywroku1923RudolfSchildkrautwystąpiłnanowojorskiejscenie
wangielskimprzekładziedramatu,policjazabroniładalszegowystawianiasztu-
kizpowodurzekomoniemoralnychtreściwniejzawartych.Ponadtoreżyser
orazjedenastuaktorów,wtymświatowejsławyodtwórcagłównejroli,zostali
przezsędziegoMcIntyre,któryopierałsięnazeznaniachdwóchobecnychna
przedstawieniudetektywów,uznaniwinnymizłamaniaprawstanuNowyJork.
ZtegopowodureżyserorazRudolfSchildkrautmusielizapłacićpo200dolarów
grzywny113.Choćcałasytuacjaprzypominatragifarsę,możnajednaksędziego
zrozumieć–społeczeństwoamerykańskieniebyłogotowenaprzyjęciesztuki.
PiszeotymMaryCarolynDavies,którastwierdza,żebohaterowieimiejsceakcji
sązbytodrażające,bydziełoAszamogłobyćzaakceptowanenajakiejkolwiek
scenieamerykańskiejtamtychczasów114.Niezależnieodumiejscowieniaakcji
wdomupublicznymszczególnieszokującedlaAmerykanówbyłopierwszewhi-
storiiprzedstawienienaanglojęzycznejscenielesbijek115.
NiemniejjednakDerGotfunnekomeumocniłmiędzynarodowąsławęAsza,
będączarazempierwszymjegowiększymdziełem,którewzbudziłoostrąkrytykę
zestronyżydowskiej.TaknaprzykładpodpisującysięinicjałamiK.B.czytelnik
zBerlinatwierdzi,żeniepokusiłbysięwogóleozabieraniegłosuwsprawie
dramatuAsza,gdybyniestwierdzenie,żejegoautorjestŻydem.K.B.uważa,że
autortakiejsztukiniemożebyćnazwanyŻydem,ponieważpiszącDerGotfun
nekome,wystąpiłprzeciwwierzeswojegonarodu.ZdaniemK.B.pisarzpostąpił
wbrewzakazowiukazywaniahańby,jakrównieżnadałswojemuutworowitytuł
112Por.SzlojmeRozenberg,SzolemAszfundernoent,s.30–32;BenSiegel,TheControversial
SholemAsch.AnIntroductiontoHisFiction,s.39.TakzwanaStrefaOsiedleniapowstaławXVIII
wiekuzarządówKatarzynyWielkiej(1729–1796).WładzerosyjskiezakazałyŻydomosiedlania
sięnawsiorazwwiększychmiastach,wolnoimbyłomieszkaćtylkowguberniachzachodnich,
por.JolantaŻyndul,ŻydziwPolsceprzed1939r.,w:FeliksTych(red.),Pamięć.HistoriaŻydów
Polskichprzed,wczasie,ipoZagładzie,Warszawa:FundacjaShalom2008,s.27–76,tus.40–41;
PaulJohnson,AHistoryoftheJews,London:WeidenfeldandNicolson1988(wyd.polskie:Paul
Johnson,HistoriaŻydów,tłum.MieczysławGodyń,MirosławWójcik,AleksanderNelicki,Kraków:
Platan1998),s.358.
113Por.CharlesA.Madison,YiddishLiterature.ItsScopeandMajorWriters,s.225;autor
nieznany,DramaandDetectives,„TheNation”,6.06.1923,s.646;EllenSchiff,Sinners,Scandals,
Scoundrels,andScampsontheAmericanJewishStage,„AmericanJewishHistory”,tom91,1,
marzec2003,s.83–96,tus.85–86;ZalmenZilbercwajg,AszSzolem,kol.106;HarleyErdman,Jewish
Anxietyin"DaysofJudgement”,„TheatreSurvey”,40:1,maj1999,s.51–74.
114Por.MaryCarolynDavies,YiddishPlays,„TheNation”,24.08.1918,s.210.
115Por.KaierCurtin,"WeCanAlwaysCallThemBulgarians”.TheEmergenceofLesbiansand
GayMenontheAmericanStage,Boston:Alyson1987,s.25–42.
40
