Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1904totakżerok,wktórymAszrozpocząłswojąkarierędramatopisarza.
Wciągunastępnychdziesięciulatpowstałopiętnaściesztukteatralnych.Pierw-
sząznichbyłopublikowanywroku1904dramatןעמ1קעגק,ר1צ(Curikgekumen,
„Powrót”,1904,potemwydanypodtytułemםאָרvשןv,מ,Mitnsztrom,„Zbiegiem
rzeki”,1909).Bohateremtegoutworujestmłodyczłowiek,Dowid,któryopusz-
czarodzinę,bywyruszyćdowielkiegomiasta.Tłumaczyżonie,żeludziewich
miasteczkurodząsięwzimieiżyjąwzimiezpokolenianapokolenie.Natomiast
onczujebudzącąsięwiosnę,którazmuszagodoporzuceniarodzinnychstron
iwyruszeniawświat.PolatachDowidpowracapozbawionywcześniejszychzłu-
dzeń,straciwszywiarę,nieznajdujeniczego,comogłobyjązastąpić.
KolejnymdłuższymutworemscenicznymAszabyłwydanywroku1906
dramatןvַ
ײצסח,שמ(Meszijechscajtn,„CzasyMesjasza”).Wsztucetejdziadek
patriarchazwołujeswojedziecinaostatniespotkanieprzedwyruszeniemdoPa-
lestyny.Przedstawionesątrzygeneracje:religijnidziadkowie,mieszczańscyza-
symilowanirodziceorazidealistycznedzieci.Wpostacijednejzprezentowanych
osób,Justyny,widaćwyraźnenawiązaniedolegendarnejEsterki108.Niemalrów-
noleglepojawiłysiętłumaczeniatejsztukinarosyjski,polskiiniemiecki,wtym
samymrokuzostaławystawionanascenachPetersburgaiWarszawy.
Takżewroku1906Asznapisałkilkaopowiadań,jakrównieżwydanepóźniej
wspomnieniazrewolucji1905rokuwWarszawieןvנעמאָמ(Momentn,„Momen-
ty”,1908),wktórychsympatyzujezdziałaczamisocjalistycznymiirobotnikami.
Żydowscymieszkańcymiasttokolejny,wciążpowracającytemattwórczościpi-
sarza,któryopisujeżyciegettaizłodziejskiegopółświatkawwieluutworach.
Chronologiczniepierwszyznich,המקנן1פֿvאָגרעד(DerGotfunnekome,„Bóg
zemsty”,1907),zostałnapisanywSzwajcarii,latem1906roku109.
SztukataprzyniosłaAszowiwielesławyipopularności.DerGotfunneko-
mewprzekładachangielskim,duńskim,francuskim,niemieckim,polskim,ro-
syjskimiwłoskimznalazłszybkodrogęnanajważniejszeświatowesceny.Choć
Perecradziłdramatspalićzewzględunajegokontrowersyjnątreść110,Aszniepo-
słuchałswojegomentora.PisarzowiudałosiępozyskaćznanegoreżyseraMaxa
Reinhardta(właściwie:MaximilianGoldmann,1873–1943)orazznakomitego
aktoraRudolfaSchildkrauta(1862–1930)isztukazostaławystawionanascenach
zachodnich,premieraodbyłasięwDeutschesTheaterwBerlinie19marca1907
roku111.WtymsamymrokudramattrafiłwwersjirosyjskiejdoSt.Petersburga,
gdzieAszdopieropointerwencjiksięciaKonstantynaAleksandrowiczaRomano-
108Por.ChoneShmeruk,LegendaoEstercewliteraturzejidyszipolskiej,tłum.MonikaAdam-
czyk-Garbowska,Warszawa:OficynaNaukowa2000,s.66.OEstercebędziejeszczemowawroz-
dzialedotyczącymfigurpamięciwpowieściachAsza.
109DavidMazower,SholemAsch:ImagesofaLife,s.14.
110Por.
50.זאָד,48–54.ז,1951,10רעמ1:ץרפּ,v,,קענעדלאָג,ד:1,א,ץרפּ.ל.,,שאַם1לש
SzolemAsz,I.L.Perec,„Digoldenekejt”,numerPereca10,1951,s.48–54,tus.50.
111Por.DavidMazower,SholemAsch:ImagesofaLife,s.14.
39
