Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.FARMAKODYNAMIKA
JacekJawień
Lekiemnazywamysubstancjęchemiczną,którazmie-
niaczynnośćfizjologicznążywejmateriiwtakisposób,
żemożetobyćwykorzystanewceluzwalczaniachoroby.
Reakcjaustrojunalekjestproporcjonalnadologaryt-
muzastosowanejdawki.Dlategorozpatrujesięzależność
efektufarmakologicznegooddawkilekuwukładziese-
milogarytmicznym,wktórymośrzędnychodpowiada
natężeniuefektuleku(wprocentachmaksymalnej
reakcji),natomiastośodciętychstanowiąlogarytmy
podanychdawek.Wtakimukładziezależnośćefektu
oddawkiprzebiegaliniowo(ryc.2.1).
Rycina2.1A–B.Wpływdawkinaefektdziałanialeku:
Kolorżółty–dawkalekuprzedstawionawskaliliniowej;Kolor
czerwony–dawkalekuprzedstawionawskalilogarytmicznej
Dawkę,którawywołujew50%przypadkówmak-
symalnyefektleczniczy,nazywamyED
50
(effectivedose
50(),natomiasttę,któracharakteryzujesię50%śmier-
telnością–LD
50
(lethaldose50().
Miarąbezwzględnejaktywnościlekujestwartość
ED
50
–imjestonaniższa,tymwiększajestbezwzględna
aktywnośćleku.
Miarąwzględnejaktywnościlekujesttzw.wskaźnik
leczniczy(indextherapeuticum),tj.stosunekLD
50
doED
50
–imjestonwyższy,tymwiększesąwzględnaaktywność
lekuibezpieczeństwojegostosowaniaklinicznego.
Farmakodynamikatonaukaowpływielekunafunk-
cjelubstrukturybiologiczne(wjakisposóblekwpływa
naorganizm).
Wujęciuklasycznymlekiemmożebyćsubstancja
omałejmasiecząsteczkowejdziałającapoprzezswoi-
styreceptor(zob.dalej),kanałjonowy,wpływającana
aktywnośćenzymu(aktywator,inhibitor,induktorlub
inhibitorindukcji),łączącasięzmakrocząsteczkami
izaburzającaichstrukturę(np.lekalkilującyDNA)lub
oddziałującawsposóbnieswoisty(np.poprzezwpływ
napłynnośćbłonkomórkowych).
Obecniecorazczęściejlekamisąjednakcząsteczki
odużejmasie–peptydyibiałka(przeciwciała,rozpusz-
czalnereceptory)orazkwasynukleinowe(np.antysen-
sowneoligonukleotydy)–nazywanelekamibiologicz-
nymi.
2.1.Receptory
Receptoryfarmakologicznesątobłonowelubwewnątrz-
komórkowebiałka,którepopołączeniuendogennego,
fizjologicznegoligandazeswoistymmiejscemwiążącym
mogąwywołaćprzekaźnictwo(transdukcję)sygnału
(aktywowanieinterakcjireceptor–efektor).
Podobniedoendogennych(fizjologicznych)ligandów
równieżlekimogąwchodzićwinterakcjęzreceptorami.
Aktywnościąwewnętrzną(intrinsicactivity)nazywa-
myzdolnośćlekudowywoływaniaefektupopołączeniu
zreceptorem.Miarąaktywnościwewnętrznejjesttzw.
relatywnaaktywnośćwewnętrznaα.Odpowiadaona
ilorazowiefektuwywoływanegoprzezdanyligand(E
A
)
imaksymalnegoefektumożliwegowdanymsystemie
biologicznym(E
m
):
α~E
A
/E
m
.
Maksymalna
relatywna
aktywność
wewnętrzna
wynosi1.
Agonistąnazywamysubstancję,którawykazuje
zarównopowinowactwodoreceptora,jakiaktywność
wewnętrzną.
Agoniścioaktywnościwewnętrznejrównej1okre-
ślanisąjakopełniagoniści,natomiastoaktywnościwe-
wnętrznejwiększejod0,amniejszejod1–jakoczęś-
ciowiagoniści(partialagonist).Substancjetakiemają
właściwościpełnychagonistóworaz–wobecnościpełne-
goagonisty–antagonistów.
