Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ijużnazawszeopierającsięnawetnajgłębszympotencjalnymprzewrotom
chemicznym.Widzimyzatembardzowyraźnie,jakwrefleksjiComte)areali-
zujesięwspominananawstępieparadoksalnaczyquasi-paradoksalnafigura
autorawrozważaniachnadhistoriąnauki:zjednejstronyjesttorewolucja
Lavoisiera,właściwienikogoinnegojakLavoisiera;zdrugiejjednak-nie
możnatemuprzeciwstawićjakichśinnychautorskichpomysłów,bochodzi
onnieusuwalneprawdy”
,ponadindywidualnefakty,któresiłąswojejobiek-
tywności(racjonalności,pozytywności)zmuszająwszystkichpozostałych
domyśleniaozjawiskachchemicznychwtaki,anieinnysposób.
Dokładniewtymsamymczasie,gdyComteprzygotowywałtrzeci
tomswojegodzieła,wparyskimCollègedeFrancewykładynatematnfi-
lozofiichemicznej”prowadziłJean-BaptisteDumas(1800-1884).Opubli-
kowaneporazpierwszyw1837rokupodtytułemLeçonssurlaphilosophie
chimique,stanowiąoneniecoromantycznyzduchahistoryczno-filozo-
ficznyprzewodnikpodziejachchemiioddokonańwtejdziedziniestaro-
żytnychEgipcjanpoosiągnięciaautorowiwspółczesne.Czwartywykład
DumaswcałościpoświęciłosobieLavoisiera.Porównujączaprezentowane
tamujęcieztym,którezaproponowałComte,należystwierdzić,żetodru-
giewydajesiębardzowyważone.DlaDumasaLavoisierbyłbowiemnie
tylkoautoremrewolucjiwchemii-byłjedynym,którymógłjejdokonać.
Interpretacjaprocesuspalaniajakopołączeniadanegociałaznczystym
powietrzem”miaławzbudzićwmłodymLavoisierze
głębokieitrafneprzeczucierewolucjiwnaukach,doktórejprzeprowa-
dzenia,wzbytkrótkotrwającymwiekudojrzałym,zostałpowołany[ś].
Wypowiadającswojefatlux,jednymśmiałymgestemzerwałzasłonę,którą
dawnachemianapróżnousiłowałapodnieść,istałosiętowmomencie,gdy
jutrzenka,uległawobecjegopotężnegogłosu,zaczęłaprzenikaćciemności,
którejużniedługomiałysięrozproszyćwświetlejegogeniuszu22.
CaływywódDumasautrzymanyjestwpodobnymtonie,coczynizniego
prawdziwypanegiryk.Lavoisierokreślanyjestwnimjakogenialnyumysł
22
Jean-BaptisteDumas,Leçonssurlaphilosophiechimique,Gauthier-Villars,wyd.2,
Paris1878,s.145-146.
27
