Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Podatekjakofinansowapodstawadziałalnościpaństwa
zapewnieniebezpieczeństwazewnętrznegoiwewnętrznegoorazwolnościjednostki
polegającejnadokonywaniunieskrępowanychwyborów21.Wskazującnapoten-
cjalnemożliwościingerencjipaństwawżyciespołeczne,tj.zapewnieniebezpieczeń-
stwaidobrobytu,zanegowałmożliwośćzapewnieniadobrobytuprzezpaństwo22.
Wyrażającsprzeciwwobecingerencjipaństwawstosunkispołeczne,argumentował
toograniczaniemprzezpaństwowolnościjednostki.Stawiałtezę,iżpaństwoprzez
podejmowanieingerencjimożejedynieprzeszkadzaćjednostce.
Zupełnieinnąargumentacją—wkwestiinierównościspołecznych—posłużył
sięliberałizwolennikdarwinizmuspołecznegoH.Spencer.
Jakwiększośćwyznawcówliberalizmugospodarczegoopowiadałsięzaogra-
niczeniemrolipaństwawsferzegospodarczej.Utrzymywałnawet,żepaństwonie
powinnoemitowaćpieniądza.Sądził,iżpaństwojestpotrzebnetylkowokresie
przejściowym,awdalszejperspektywiewogólepowinnobyćzniesione.Instytucja
tastaniesięzbędna,gdyrozwójspołeczeństwaosiągniepoziomspołeczeństwaprze-
mysłowego.Rolapaństwazostaniezastąpionaprzezdobrowolnąwspółpracę,którą
podejmąjednostki.Wartowtymmiejscuodwołaćsiędosamegoautora:nTaksamo
jakprawdziwyliberalizmczasówubiegłychwalczyłprzeciwmonarszezamierzają-
cemurządzićsamowładnie,taksamozadninaszychprawdziwyliberalizmbędzie
walczyłzparlamentempragnącymposiąśćtakążwładzę”23.
Przeciwstawiałsięuzurpacjipaństwa,którazawszeprowadzidodemorali-
zacjiikorupcji,jakożestanowizaporęnprzedewolucyjnymprocesemnaturalnego
doboruwkażdejbezwyjątkudziedzinieżycia”24.
Wliteraturzeprzedmiotu25H.Spencerdałsiępoznaćprzedewszystkimjako
wyznawcaprawaewolucji,którezostałosformułowaneprzezK.Darwina.Uważał,
żezapodstawęrozwojugatunkównależyprzyjąćwalkęobyt.Wwynikutegozja-
wiskanastępujezarównodoskonalenieformegzystencji,jakinaturalnaselekcja.
Teoriędeterminizmubiologicznegoodniósłdostosunkówmiędzyludzkichifunk-
cjonowaniacałegospołeczeństwa.Będącgorącymzwolennikiemdarwinizmuspo-
łecznego,wierzył,iżorganizmspołecznyrozwijasięewolucyjniejakoproceszróżni-
cowaniaiscalania.ZgodniezteoriąK.Darwinaopowiadałsięzanaturalnąselekcją
gatunków,odnoszącjątakżedoselekcjiwspołeczeństwie.Ztegoteżwzględubył
przeciwnikiemjakiejkolwiekingerencjipaństwawsferęspołeczną.Ingerencjaozna-
czałabybowiempomocjednostkomsłabym,któreprzeznaturęitaksąskazanena
21K.Chojnicka,H.Olszewski,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych.Podręcznikakademicki,
PrzedsiębiorstwoWydawnicze—Arsbonietaequi,Poznań2004,s.202idalsze.
22J.Sylwestrzak,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych,LexisNexis,Warszawa2002,s.260.
23H.Spencer,Jednostkawobecpaństwa,KsięgarniaA.Gruszeckiego,Warszawa1886,s.25.
24Z.Rau,Liberalizm.ZarysmyślipolitycznejXIXiXXw.,FundacjaALETHEIA,Warszawa2000,
s.90.
25W.Stankiewicz,Historiamyśliekonomicznej,PWE,Warszawa2007,s.221,por.także:Słownik
historiimyśliekonomicznej,red.E.Kundera,OficynaEkonomiczna,Kraków2004,s.192-193,Encyklo-
pediapolitologii,t.4,Zakamycze,Kraków1999,s.63.
