Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Krytykajakiejkolwiekingerencjipaństwawżyciegospodarczeispołecznewdoktrynieliberalnej
19
richessedanssesraportsavecpopulation(1819).Odejścieodideigłoszonych
przezgenialnegoSzkota
18
dotyczywszczególnościtakkluczowychkwestii,jak
relacjemiędzykonkurencjąadobrobytemspołecznymorazinteresemindywi-
dualnymainteresemspołeczeństwa.Jakoskutkipryncypialnegoprzestrzegania
zasadyleseferyzmudostrzegłnędzęibezrobocie,anieharmonijniewspółdziała-
jącejednostki,któredziękiwspółpracyosiągajądobrobyt.Zwracałtakżeuwagę
nato,żeprzedsiębiorcyprodukująwcelumaksymalizacjizysku,nieoznaczato
jednak,żeprodukcjatajestzgodnazpotrzebamispołecznymi.Wkonsekwencji
doszedłdowniosku,iżwolnakonkurencjaniespowoduje,żedobrawytworzone
nawolnymrynkuzostanąprzetworzonewdobrobytspołeczny.Wefekciepojawić
sięmożekryzys.
Rozważającskutkiwolnejkonkurencji,zakłócenia,jakiepowstająwrówno-
wadzerynkowejwokresachkrótkimidługim,stworzyłteoriękryzysów,którejuzu-
pełnieniembyłateoriakoncentracjiipauperyzmu19.
Jeżelispojrzymynapostulaty,któregłosiłpodadresemrolipaństwa,trudno
uznaćgozapopularyzatoraideiA.Smitha.WprzeciwieństwiedoA.Smithauważał,
żepaństwopowinnoochraniaćbiednychisłabych,azatempowinnoprowadzić
odpowiedniąpolitykęspołeczną.Wramachoddziaływaniapaństwanastosunkieko-
nomicznepowinnypowstaćuregulowaniaprawnedotyczącemiędzyinnymipracy
dzieci,zakazupracywniedzielęorazudzielaniaprzezpracodawcęgwarancjizawo-
dowejdlapracowników.Zewzględunatakiepoglądywspółcześniezaliczanyjestdo
gronawczesnychsocjalistów20.
Powracajączatemdorzeczywistych,niezaśpozornych,kontynuatorówmyśli
A.SmithalubD.Ricardostwierdzićnależy,żeuzasadnienie,jakieprezentowali
wodniesieniudoograniczaniaprzezwładzepublicznesferyopiekispołecznej,było
bardzozróżnicowane.
Jakoprzeciwnikingerencjipaństwawsprawyspołecznedałsięrównieżpoznać
W.vonHumboldt.Argumenty,jakimisięposłużył,byłypoczęścizbliżonedotych,
któreznajdujemyuJ.Benthama.Uznawałonmianowiciegwarancjęwolnościjed-
nostkizakwestiępodstawową.Jednostkapowinnasięsamodoskonalić,apaństwo,
przezswąingerencję,możejejtylkowtymprzeszkodzić.Uważał,żewżaden
sposóbpaństwoniepowinnoograniczaćwolnościswychobywateli.Ztychwłaśnie
względówniepowinnoczynićstarańopoprawęichlosu.Popatrzyłtakżenaskutki,
jakiewywołaćmożeingerencjawsferężyciaspołecznego,idowodził,iżpowoduje
onawyzwalaniepostawbiernychorazrozbudowanieaparatupaństwowego.
Odnotowaćtakżenależy,iżbyłonrównieżprzeciwnikiemjakiejkolwiekinge-
rencjipaństwawgospodarkę.Zadaniempaństwabyło—wjegoprzekonaniu—
18W.Łączkowski,Graniceopodatkowania,nActaUniversitisLodziensis.FoliaIurica”1992,z.54,
s.121.
19E.Taylor,Historiarozwojuekonomiki,t.1,WydawnictwoDelfin,Lublin1991,s.112.
20H.Landerth,D.C.Colander,Historiamyśliekonomicznej,WydawnictwoNaukowePWN,War-
szawa2005,s.387.
