Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WincentySkrzetuskiosądachiprawiemiejskim…
25
nych31.ZdaniemSkrzetuskiego,wprzypadkuzamianydóbrkrólewskichna
ziemskiekonstytucjaz1768r.gwarantowałamiasteczkomkrólewskim,żena
zawsze,wedługprzywilejulokacyjnego,miałyzapewnionąopiekękrólewską,
międzyinnymiprzezpodleganiewłaściwościsądówasesorskich.Zwracałtak-
żeuwagęnapodobnerozwiązanie,jakiegwarantowałakonstytucjaz1775r.,
dopuszczającawydzierżawieniestarostwikrólewszczyzn,polegającemiędzy
innyminapozostawieniuobowiązywaniaprawamiejskiegoikognicjisądu
asesorskiegodlatychżemiastimiasteczekkrólewskich32.
Opisującpodległośćduchowieństwaiszlachtyjurysdykcjommiejskim,pijar
wskazywał,żejedynieci,którzywmiastachposiadaliplaceidomy,podlegali
sądownictwumiejskiemu,aletylkowewszystkichkwestiachdotyczącychtych
nieruchomości.Poruszałrównieżproblemodpowiedzialnościszlachtyzagwał-
typopełnionewmiastach.Przywołująctreśćkonstytucjitoruńskiejz1520r.,
twierdził,żeszlachcicapopełniającegogwałtywmieściewinienpojmaćurząd
miejski,alesądzićmógłjużtylkozurzędemgrodzkim,podkarąśmiercidla
burmistrzaijednegozrajców.Skrzetuskiomawiałtakżemodyfikacjękonstytu-
cjitoruńskiejz1538r.orazkonstytucjęz1650r.,któraponawiającwcześniej-
szepostanowieniauchwalałacodozasady,żesprawcygwałtówitumultów
wmiastachkoronnychilitewskichponosiliodpowiedzialnośćwgrodzie,przy
czymszlachtamiaładozwolonąapelacjędotrybunału,plebejuszezaśtakiego
uprawnienianieposiadali33.
Uczonypijarobszernieopisywałiuzasadniałzniesieniew1776r.nmag-
deburgii”wWielkimKsięstwieLitewskim,podkreślając,żewodniesieniudo
mniejszychmiastbrakbyłojakichkolwiekpowodówdoutrzymaniadotych-
czasowegosystemu,którynieprzynosiłspodziewanychponadanymprzywi-
lejulokacyjnymefektów.Wszczególnościpodkreślał,żemieszczaniemniej-
szychmiast,zamiastzajmowaniasięhandlem,kupiectwem,rękodziełemczy
rzemiosłem,paralisię1itozbardzomizernymskutkiem1rolnictwem,
awnsądachtakowychmiastprzezniedostatekświatłapotrzebnegowsędziach
szwankowaćmusiałaczęstoniewinnośćisprawiedliwość”,cobyłowyraźnym
nawiązaniemdokrytykowanychprzezhumanitarystówokrutnychpraktyk,zja-
kimispotykanosięnawetjeszczewdrugiejpołowieXVIIIstulecia34.Zdaniem
Skrzetuskiego,koniecznebyłozachowaniedotychczasowychobciążeńpodatko-
31Ibidem,s.120;VL,T.7,s.3511353.Por.W.Ćwik:Uprawnieniaadministracyjno-
-sądowestarostówwmiastachLubelszczyznywdrugiejpołowieXVIIIwieku.CPH1963,T.15,
z.1,s.1511162.
32W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.121.Por.VL,T.7,s.3511353.Por.
T.Opas:Zbadańnadprzywracaniemmiastomprywatnymprawaapelacjidoasesoriiiinnych
sądówpaństwowychwXVIIIwieku.CPH1989,T.41,z.2,s.1531173.
33W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.1211122.Por.np.J.Mazurkiewicz:
Jurydykilubelskie.Wrocław1956,s.14inast.
34W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.1221123;VL,T.8,s.568.
