Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WincentySkrzetuskiosądachiprawiemiejskim…
23
dąstanówżądającychnułożeniapewnych”iobowiązującychwcałejprowincji
praw,margrabiaJanZygmuntwydałPrawoProwincjonalnePruskien(JusPro-
vincialePruthenicum)”26.
PrzedstawiającproblemobowiązywaniaprawachełmińskiegowRzeczypo-
spolitejszlacheckiej,Skrzetuskiprzypomniał,żetensystemprawa,opróczsta-
numieszczańskiego,dotyczyłwszystkich,wtymstanurycerskiegowPrusach,
którynsprzykszywszysobieczęsteiegoodmianyipoprawy,żądałiotrzymał
pozwolenieułożeniadlasiebieosobnegoprawaziemskiego,którynaprzódDy-
plomatemkrólaZygmuntaIII,potymustawą[ł]roku1598potwierdzonezo-
stało[ł]podtytułemJusTerrestreNobilitatisPrussicaeCorrectum”27.Pijar
twierdziłtakże,żezwoliinadaniadziedziców,azapotwierdzeniemmonarchy
iRzeczypospolitej,prawemmagdeburskimlubchełmińskimmogąrządzićsię
nietylkomiastakrólewskie,aletakżeniektóreszlacheckie28.
SumującrozważanianadźródłamiprawamiejskiegowRzeczypospolitej
szlacheckiej,Skrzetuskinadmieniał,żeuzupełnieniemprawamagdeburskie-
goichełmińskiegosąkonstytucjesejmowe,reskryptykrólewskie,wilkierze
(Plebiscita)1ustawymiejskie.Należypodkreślić,żecharakteryzującźródła
prawamiejskiego,postulowałpotrzebęfundamentalnychzmianwobowiązują-
cymsystemieźródełprawamiejskiegowduchuoświeceniowym,akcentując,że
prawamiejskiebyłybardzozróżnicowane,wielokrotniezmieniane,niejedno-
krotniesprzeczne,słabodostępneiniezrozumiałe.Uważał,żeprawomiejskie
wwielumiejscachprzepojonejestjeszczenokrucieństwemidzikościąwieków
dawniejszych,ieszczebydużopoprawionymbyćpowinno”,postulowałprzy-
gotowanienowychwydańprawamagdeburskiegoichełmińskiego,nktóreby
dokładnie,zupełnie,doczasówniniejszychiokolicznościstosowniezebrane,
apowagązwierzchnościnaywyższeyutwierdzone,byłoprawempewnym,ied-
nostaynym,żadneyoboiętnościiżadnegopozorudoarbitralnościwsądachnie
zostawuiącym,aprzytymkażdemudonabyciaiwiadomościłatwieyszym”29.
26W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.117.Natematlosówprawachełmińskie-
gowPrusachKsiążęcychzob.S.Salmonowicz:Zdziejówwschodniopruskichkodyfikacji
prowincjonalnych(XVII1XIXw.).Przyczynekdolosówprawachełmińskiegowpaństwiebran-
denbursko-pruskim.W:StudiaCulmensiał,s.271inast.;W.Litewski:LandrechtdesHerz-
gotumsPreussenvon1620.T.1.Kraków1982,s.157inast.
27W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.116.
28Ibidem,s.119.
29Ibidem,s.118.Por.K.Kamińska:Prawochełmińskieł,s.62169;T.Maciejewski:
Zbiorywilkierzywmiastachpaństwazakonnegodo1454r.iPrusachKrólewskichlokowanych
naprawiechełmińskim.Gdańsk1989,s.91inast.;Idem:WilkierzemiastaTorunia.Poznań
1997,s.22inast.Natematpostulatówoświeceniowychwzakresiereformyprawakarnegopor.
np.A.Lityński:ZzagadnieńreformyprawakarnegowPolsce.W:nWiekOświecenia”.T.9:
PamięciProfesoraEmanuelaRostworowskiego.Warszawa1993,s.189inast.Wartozauważyć,
żewswoichMowachSkrzetuskijakojedenzpierwszychpisarzypolitycznychpostulował,m.in.
wzoremtakichhumanitarystów,jakC.Beccaria,zniesienietortur.Więcejzob.S.Salmono-
