Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
WojciechOrganiściak
Wymienionepoglądystanowiąodzwierciedleniepostulatówmyślicielioświe-
ceniowych,krytykującychodziedziczonypowiekachśrednichsystemprawny
iorganizacjęwymiarusprawiedliwości,apropagującychlicznezmiany,wtym
kodyfikacjęprawagwarantującąnietylkorealizacjępostulatówszkołyhuma-
nitarnejwprawie,aletakżezapewniającąpowszechność,pewność,jasność
izrozumiałośćorazbraklukwprawie,którychkonsekwencjąbyłaarbitralność
ipowszechniestosowanaanalogia.
Opisujączagadnieniepodsądnościmieszczanmiastrządzącychsiępra-
wemmagdeburskimichełmińskim,Skrzetuskipowołującsięnakonstytucję
z1611r.wskazywał,żewewłasnychsprawachwinnioniodpowiadaćprzed
magistraturamimiejskim,asamemagistratury1przedkrólem.Akcentował,
żemieszczanieniemogącodozasadybyćpozywaniprzedinnesądy,zwyjąt-
kiemsprawoznaczonychwprzepisachprawapospolitego,wtymdotyczących
posiadaniadóbrziemskich,orazwskazywał,żekonstytucjasejmukonwoka-
cyjnegoz1764r.,nawiązującdopostanowieńkonstytucjiz1659r.zabraniają-
cejtworzeniajurydyk,zniosławszystkieodrębnejurysdykcjesądoweświeckie
iduchownewmiastachimiasteczkach30.
Prezentującrodzajesądówmiejskich,Skrzetuskiwyliczałsądradziecki
zburmistrzem,czyliprezydentem,iradnymiorazsądwójtowski,wktórym
zasiadałwójtzławnikami,zgodniezwłaściwościąikategoriąspraw,czego
jednakpijarbliżejnieomawiał,podkreślającprawoodwołaniasięodwyro-
kówtychsądówdosąduzadwornego.PonadtoautorPrawapolitycznegoł
zastrzegał,żefunkcjonująjeszczewmiastachsądypotoczne,wktórychroz-
strzyganosprawydrobniejsze,adlaszybkościpostępowaniaorzekałwnich
samburmistrzzpisarzem.Podawałtakże,żewniektórychmiastachsprawy
przeciwkourzędnikommiejskimniewypełniającymobowiązkówsłużbowych
rozstrzyganebywałynwSądachPośrzedniczychStarościńskichalboSurroga-
torskich,któresamstarostaalbomianowanyprzezniegozastępcaodprawia-
ją”.Powołującsięnapostanowieniakonstytucjiz1768r.,którapotwierdzała
wolności,swobodyiprzywilejemiast,pijarpodkreślał,żepierwsząinstancją
dlamieszczanmiałybyćsądymagistratu,potemzarównomieszczanie,jak
imagistratwsprawachincivilibusmieliodpowiadaćprzedstarostą,awmia-
stachstołowych1przedadministratoremzwolnąapelacjądosądówzadwor-
wicz:Prawokarneoświeconegoabsolutyzmu.ZdziejówkodyfikacjikarnychprzełomuXVIII/
XIXw.nRocznikiTowarzystwaNaukowegowToruniu”1966,R.71,z.2;Idem:Kilkauwagore-
cepcjiCezaregoBeccarii(173911794)jakokarnistywPolsce.Uwagiwdwusetleciezgonu.Pra-
cehistoryczno-prawnepoświęconepamięciWojciechaMariiBartla.Red.J.Malec,W.Urusz-
czak.Kraków1995;K.Sójka-Zielińska:WiekXVIIIwiekiemkodyfikacji.W:WiekXVIII.
Polskaiświat.KsięgapoświęconaBogusławowiLeśnodorskiemu.Warszawa1974.Por.M.Mi-
kołajczyk:OtorturachwprawiemiastpolskichXVI1XVIIIwieku.W:Zdziejówprawa.
Cz.7.Red.A.Lityński,M.Mikołajczyk,W.Organiściak.Katowice2007,s.25174.
30W.Skrzetuski:Prawopolityczneł,T.2,s.1191120.
