Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Reformawładzyispołeczeństwawmyślispołeczno-politycznejodrodzenia…
19
ogniwemwmyślipolitycznejal-Afganiegojestideapanislamizmu(al-dż-
mi)aal-islamijja),którąpropagowałimiałzrealizowaćwostatnimokre-
sieżyciawIstambulepodegidąosmańskiegosułtanaAbdel-HamidaII
(1842–1918).Treściąpanislamizmual-Afgani’egobyłopodkreśleniegroźby
obcejdominacjiwświecieislamu,przyjednoczesnymdążeniudodokonania
transformacjikulturalnej–czylicelowymwskazaniunazacofanie,zacho-
wawczośćiogólnąsłabośćkalifatuosmańskiegoijegoinstytucjijakodzie-
dzinywymagającejreform,wimięrozwojuzdolnościipotencjałuwspólnoty
(umma).Nurttenbyłbyswoistąislamskąreakcjąnawzrostpotęgieuro-
pejskiejitendencjiekspansjonistycznychzestronyeuropejskichmocarstw.
Poglądyal-Afganiegowtymzakresiemiaływymiarreligijno-islamski,anie
narodowy–choćitenmomentwystępujewpostaciuznaniarolijęzyka
arabskiegoiArabówwnowychzmaganiachnarzeczrealizacjizaprojekto-
wanychreform.Jakomuzułmanintradycjonalista(salafi)wyrażałkulturę
islamskązdolną–jegozdaniem–dozmianirozwoju.Dążyłprzytymdo
koordynowaniawysiłkówmuzułmanówAzjinarzeczjednościpodberłem
osmańskiegokalifa.Wtejmierze,zarzucanoal-Afganiemuignorowanie
zachowawczegoizacofanegocharakteruosmańskiegosystemurządzenia.
Jednakże,koncepcjaal-Afgani’egozakładałapojawieniesięwramachtego
systemureformatora,bądźewentualnie–wobliczunarzuconejkonfrontacji
międzymocarstwamieuropejskimiaislamem–koniecznośćrealizacjizało-
żeńreformatorskichpanislamizmuprzezsamegoAbdel-HamidaII.
MuhammadAbdu(1849–1905)
MuhammadAbduurodziłsięw1849r.wewsiMahallatNasr(depar-
tamental-Buhajra),pochodzączrodzinyznanejzudziałuwzmaganiach
iwalkachnarodowych18.Od1864r.rozpocząłnaukęwreligijnejuczelni
al-Azhar.Wczasieegipskiegozrywupatriotycznegozpoczątkulatosiem-
dziesiątych,AbduprzyłączyłdopowstaniaUrabiego(lata1881–1882).Po
upadkupowstaniaskazanogonawięzienieiwygnanie.
Najważniejszatwórczośćpisarskamyślicielawtymokresietoartykuły
oreformieedukacjiisystemupolitycznego.Wygnany,udałsiędoBej-
rutu,zaśodkońca1883r.–doParyżanaprośbęprzebywającegotam
18
MuhammadAbdu,Al-A)amalal-kamilali-MuhammadAbdu(DzieławszystkieMuham-
madaAbdu),t.I,Kair1993,wstępiopracowanie:M.Amara,zewstępuM.Amara,
s.21–36.
