Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Reformawładzyispołeczeństwawmyślispołeczno-politycznejodrodzenia…
17
Mamytuwięcpostulatprzeprowadzeniazasadniczychstrukturalnych
zmianspołeczno-politycznych10.HKtokolwiekmiałdoczynieniaznauką
opodstawachjurysprudencji({ilmusulal-fiqh)musiałzpewnościądojść
dotychsamychkonkluzjiracjonalnych,coosiągnęłyumysłypozostałych
narodówcywilizowanych(mutamaddina),czyniącznichpodstawęustawo-
dawstwatworzącegopodwalinyichrozwojucywilizacyjnegoiustrojowego
–itorzadkowykraczapozapodstawoweregułygałęzijurysprudencji(furu)
al-fiqh).To,counasnazywamypodstawamijurysprudencjioninazywają
czymśwrodzajuprawnaturalnychlubpraktykamiatawistycznymi(nawamis
fitrijja).Sąoneregułamirozumowymiwdobrymczyzłymsensie,naktórych
budująswojecywilneinstytucje.Toconazywamygałęziamijurysprudencji
nazywająoniprawamilubregułamicywilnymi,atoconazywamyspra-
wiedliwościączypoprawnympostępowaniem(przyzwoitość,współczucie,
ihsan)nazywająwolnościąirównością(taswijawsłownictwieat-Tahtawiego;
dziś–musawat)”11.
Wtensposóbpostulatyunowocześnieniapaństwaispołeczeństwaoraz
uznaniatakichpojęćjakdemokracja,wolność,równość,sprawiedliwość
iprawaobywatelskieniemogąbyćrozpatrywanejakoodchodzenieodtra-
dycjiizasadislamu,bojużoneistniałyifunkcjonowaływarabsko-islam-
skimobszarzekulturowym,choćpodinnyminazwami.Wkażdymrazie,
at-Tahtawibyłpierwszymarabskimmyślicielem,którywjęzykuarabskim
propagowałArabomideeWielkiejRewolucjiFrancuskiej–wolności,spra-
wiedliwościirówności.Jegodoktrynaspołeczno-politycznaopartazostała
ozasadę,iżnaródjest–lubpowinienbyć–źródłemwszelkichwładz.
Ponadtointeresowałygomechanizmyregulującerelacjemiędzyrządzącymi
arządzonymi,czy–inaczejrzeczujmując–międzywładząaspołeczeń-
stwem.Osobastojącanaczelesystemupolitycznego–przywódcaczykról
–powinnabronićkonstytucjiorazstosowaćsiędoniej.
Dżamalad-Dinal-Afgani(1838–1897):
Należyzaznaczyć,iżDżamalad-Dinal-AfganiniebyłArabem,ale
przezwielelatżyłwEgipcieiprzeztenczasdziałałwśrodowiskukairskich
reformatorów.PóźniejprzebywałprzezlatanawygnaniuwParyżu,gdzie
10
Tamże,s.61–62.
11
Al-murszidal-amin…,dz.cyt.,t.II,s.469.
