Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
PiotrPtak
Jednązkonsekwencjieksplozjidługupublicznegojestwzrostpodatności
gospodarkinakryzyszaufaniazestronyrynkówfinansowych.Narastającydług
publicznypodważawiarygodnośćkredytowąkraju,coprowadzidoobniżenia
ratinguiwefekciedowzrostukosztówobsługidługu,grożącwpadnięciem
wpułapkęzadłużenia.Dostateczniegłębokieiprzemyślanereformyfinansów
publicznychmogąjednakprzywrócićzaufanierynków.Skutecznośćitrwałość
tychreformwdużymstopniuzależećbędzieodefektywnościograniczeńfiskal-
nychnakładanychnarządyposzczególnychpaństw.
Jednymzorędownikówstosowaniatrwałychograniczeńnakładanych
narządyjestJamesBuchanan–jedenznajwybitniejszychprzedstawicieli
teoriiwyborupublicznego,któryw1986rokuotrzymałNagrodęNobla„zaana-
lizękonstytucyjnegoiinstytucjonalnegopodłożateoriiekonomiiidecyzjipoli-
tycznych”.Problematykadługupublicznegoipowodówzadłużaniasiępaństw
zajmujewteoriiJamesaBuchananaważnemiejsce
1.Istotnie,jednymzważniej-
szychmotywówzajęciasięprzezekonomistówteoriąwyborupublicznegobył
rozwójdziedzinyfinansówpublicznych.JamesBuchananpodkreślałwielokrotnie,
żedopodjęciapracnadteoriąwyborupublicznegozainspirowałagolektura
opublikowanychwkońcuXIXwiekudziełszwedzkiegoekonomistyKnuta
Wicksellaofinansachpublicznych
2.
WedługBuchanana,proceswyborczypreferujepolityków,którzylansują
modelekspansywnejpolitykifiskalnej,opierającejsięnawzrościewydatków
lubredukcjiskaliobciążeńpodatkowych.Asymetriainformacjipowoduje,że
wyborcyniesądostatecznieświadomiistnieniairolidługookresowychograni-
czeńbudżetowych.Podlegająonitzw.iluzjifiskalnej,czylibudująfałszywe
wyobrażenienatematmożliwychwariantówwyboru.Stwarzając„iluzjęfiskal-
ną”,rządymogąpróbowaćzamazaćrelacjępomiędzycałkowitąsumąśrodków
rzeczywiściewykorzystanychdonabyciadóbriusługpublicznych,aindywidual-
nymudziałemjednostekwcałkowitymkoszciefinansowaniawydatkówrządo-
wych.Dodatkowonapoziomiepojedynczychobywatelidajesięzauważyćbrak
współodpowiedzialnościzastanbudżetupaństwa.Tymsamym„(ł)przewidy-
walnymrezultatemprocesudemokratycznegowyborujestpowstaniedeficytu
budżetowegozawszewtedy,gdypożyczkajestdostępnymśrodkiemzastępują-
cymakcjęopodatkowania,oilekreowaniedeficytuniejestjakośograniczone
konstytucyjnie”
3.Rządydemokratycznewykazująwięcskłonnośćdonad-
miernychdeficytów(tzw.deficitbias),któreprowadządonarastaniadługupu-
blicznegodogranicniebezpiecznychdladługookresowejstabilnościfinansów
1SwojegłównepoglądywtymzakresieBuchananprzedstawiłwdziełach:PublicPrinciplesofPublicDebt
(1958)orazDemocracyinDeficitnapisanymwspólniezR.Wagnerem(1977).
2Teoriawyborupublicznego.Wstępdoekonomicznejanalizypolitykifunkcjonowaniasferypublicznej.Red.
J.Wilkin.WydawnictwoNaukoweScholar,Warszawa2005,s.20.
3J.M.Buchanan:Finansepublicznewwarunkachdemokracji.WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa
1997,s.133.
