Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
PawełRodak
porzucićniewolno.Mójumysłwciążjestjasny,mojapotrzebapisania
niezaspokojona,choćmijajużpięćdni,odkiedymiałemwustachpraw-
dziwejedzenie.Azatemnieprzestanępisać14.
Wdziennikachwojennych,anajwyraźniejwdziennikachZa-
głady,ekspresywnaikomunikacyjnafunkcjasłowałączysięwięc
zfunkcjąperformatywną.Widzianewtensposób,dziennikitenie
sątylkotekstowymutrwalaniemdoświadczeń,alesąrodzajem
działaniasłowemchcącymoddziaływaćnateraźniejsząiprzyszłą
rzeczywistość.Choćniemasiępewności,czyostateczniewprzy-
szłościbędzietomożliwe:DJeślimojeżyciedobiegniekresu–czym
staniesięmójdziennik?”15
Performatywnośćjestwogólecechądzienników,alewcza-
siewojnywzrastajejrola.Jesttoprzytymperformatywność
nakierowana,zjednejstrony,nainnychinaczaspóźniejszy(za-
alarmować,wstrząsnąćsumieniami,pomócwukaraniuzbrod-
niarzy),zdrugiejstrony–nasiebieiczasteraźniejszy(dziennik
wfunkcjidyscyplinującejiporządkującej,pomagającyprzetrwać
bądźprzerwaćwojennystrach,chaos,innośćwojennegożycia;
ajeszczebardziejdziennikwfunkcjiterapeutycznej,pozwala-
jącyopanowaćapatię,bezradność,niechęćdożycia,pozwalają-
cyprzetrwać).
Jednakjestjeszczetrzecirodzajdziennikowejperformatywno-
ściczasówwojny.Jesttoperformatywność(najczęściej,podobnie
jakdrugijejrodzaj,realizującasięwsposóbnieświadomy)nakie-
rowana,choćmożezabrzmitonazbytpatetycznie,naświatludz-
ki,światkultury.
Awięcwłaśniewtedy–zauważaJerzyJedlicki–kiedywszystko
ginieikiedyhoryzontżyciaskracasiędojednegotygodnia,donajbliż-
szejwybiórki,właśniewtedypoczuciehistorycznejciągłości,nie-
wzruszonegotrwaniaświata,kultury,narodustajesięoczywistością
założoną.To,cojest,jesttylkoprzerwąwistnieniuświataludzkiego,
14TheWarsawDiaryofChaimA.Kaplan,red.A.I.Katsh,NewYork1973,
s.383–384,cyt.za:A.H.Rosenfeld,Podwójnaśmierć.Rozważaniaoliteraturze
Holocaustu,przeł.B.Krawcowicz,Warszawa2003,s.60.
15Ibidem,s.29.
