Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
PawełRodak
dziennikizczasównazistowskiegoludobójstwaodinnych”poda-
jeDspotęgowanepoczucienieprzewidywalnościiniepewnościzwią-
zanezopisywanymiwydarzeniami”orazDtroskęautoraoocale-
niedziennika”10.Będącświadectwamiczasówprzemocy,mordu
izagłady,dziennikistająsięjednocześnieaktamiistnienia.Aktpisa-
niadziennikastajesięaktemegzystencjalnym.Międzyżyciem,nie
wjegosensiebiologicznym(choćitupisanieodgrywapewnąrolę,
pomagajączapomniećczyzepchnąćnadalszyplangłód,ból,cier-
pieniefizyczne),alewsensiespołecznymietycznym,apisanym
dziennikiemustanowionazostajetrwaławięź.
Częśćwojennychdziennikówtodziennikibędącekontynuacja-
miwcześniejprowadzonychzapisów(np.dziennikiZofiiNałkow-
skiejczyVictoraKlemperera),alebardzowieledziennikówzaczyna
byćprowadzonychwczasiewojny(np.dzienikiAdamaCzerniako-
wa,LeonaGuza,DawidaRubinowicza,EttyHillesum,Andrzeja
Bobkowskiego,LeopoldaBuczkowskiegoczyStefanaKotarskiego–
tenostatni,jakwieleinnych,pozostającywciążwrękopisie11).Czę-
stodzienniki,nawetjeśliosobajepiszącaprzeżyła,przestająbyć
prowadzonelubsąporzucanenajakiśczaswrazzzakończeniem
wojny.Takjestnp.wprzypadkudziennikaLeopoldaBuczkowskie-
goiDawidaFogelmana.Tenostatninotuje:DKończępisaćswój
pamiętnik,boteraz–jakowolnyczłowiek–zaczynamzupełnieinne
życie.Potych[przejściach]zupełnieinaczejniżdotychczaspatrzę
nażycie.Zrywamzestarym(...)izaczynamnoweżycie”12.
Zupełnieinneżycie:przedwojną,wczasiewojnyipowojnie.
Jużsameramyczasowedatowanychzapisówinnośćtępodkre-
ślają.Alewoczywistysposóbodmiennośćwojennegodoświadcze-
niabyłaprzeżywanaizapisywanazróżnąintensywnością.Zasad-
niczodziennikiwojennemożemypodzielićnate,wktórychwoj-
napojawiasięotyle,oilestanowinieuchronnyczasowo-przestrzen-
nykomponentżyciapiszącegoite,którewwyraźnysposóbsą
prowadzonezewzględunawojnę,gdziewojnastanowipodstawo-
10B.Lang,Przedstawianiezła...,op.cit.,s.29.
11PrzechowywanywGabinecieRękopisówBibliotekiUniwersytetuWarszaw-
skiego.
12ZpamiętnikaDawidaFogelmana,w:Pamiętnikizgettawarszawskiego.Frag-
mentyiregesty,oprac.M.Grynberg,Warszawa1988,s.310.
