Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
I.Politykasanitarnawładzmiejskich
wnazewnictwieurządzeńsanitarnychmającychzazadanieodsączaniebruduuliczne-
gospływającegorynsztokami;wGdańskuiElblągunazywanojeoficjalnieskrzyniami
szlamowymi(nSchlamm-Kasten”),zaśwToruniurząpiamibłotnymi(
n
Schlammgru-
ben”)128.PonadtowGdańsku,wpierwszejpołowieXVIw.,wydobytyzodsadników
urobekekspediowanopozamiastoprzypomocybarkiszlamowej(nslamkan”)129.
Cociekawe,zanalizyterminologiistosowanejwGdańskuiElblągu(dlaTorunia
brakdanych)wynika,żepojęciemnszlam”naokreślenienieczystościrynsztokowych
posługiwanosięsporadycznie130;gdańskiewładzemiejskiezdecydowaniechętniej
używałyogólniejszychterminów:nłajno”,nbłoto”(nKot”),zkoleiwelbląskichaktach
prawnychnajczęściejpojawiałosięokreślenienplugastwo”(nUnflat”)131.Pozatym
jedyniewpojedynczychiodosobnionychwypadkachowymterminemokreślano
samenieczystościuliczne132.
Wobecpostępującegozanieczyszczeniaciekówwodnych(MotławyiRaduni
wGdańsku,KumieliwElbląguorazBachywToruniu)wtekstachurzędowychuży-
wanorównieżokreśleńpochodnychodomawianegopojęcia,takichjak:nzaszlamie-
nie”(nvorschlemming”
,nVerschlammung”),nzaszlamiać”(nverschlämmen”)inzaszla-
miony”(nverschlämmet”)133.Jednak,coznamienne,nieodnosiłysięonebezpośrednio
doszlamujakoosobnegorodzajunieczystości.Ztreściaktównormatywnychirecesów
ordynkówwynikabowiemjasno,żeużywanoichwbardzoszerokimznaczeniuiwodnie-
sieniudowszelkiegorodzajunieczystości,którelądowaływnurcierzek.Wymieniano
wtymkontekścieniemalwszystkieskładnikibruduulicznego,odgnojuiplugastwa
przezsłomianematyidomoweśmieciażpoodpadkipoprodukcyjneiodchodyzwierzę-
ce,anawetwrakiłodziitratew134.Dobrzeoddajetostaropolskietłumaczenieniemiec-
kojęzycznegozwrotu:nMottlauistverschlemmet”zamieszczonegowgdańskimroz-
porządzeniuz1754r.zakazującymzanieczyszczaniaMotławy,którewpolskiejwersji
językowejprzybrałonieoczekiwanieformę:nMotławajestzagnoiona”135.
11.Śniegilód.StałymskładnikiemnieczystościwmiastachPrusKrólewskichbył
śniegilód,traktowanyzresztączęstoalbojakojedenzelementówbruduulicznego
128APT,II/I,4,k.35r-36v;II/I,5,s.106;II/I,7,k.59r;II/II,2,s.47;II/VIII,36a,s.46-47.
129APG,300,12/4,s.129,145(1545r.).
130APG,492/1099,art.36.
131APG,300,93/25,s.579-580;300,93/53,s.6,100;300,58/120,s.42,87,122,150;492/835,s.1239;
369,1/66,s.312-313;369,1/74,s.718-719.
132ChristophBeyersdesAlterenDanzigerChronik,[w:]ScriptoresRerumPrussicarum,Bd.5,Leipzig
1874,s.462(1511r.);APG,300,3/124,k.80r-80v;492/257,s.846;APT,II/II,63,k.89v.
133APG,300,93/25,s.507-508,584;300,93/53,s.38;300,93/49,s.16;300,58/120,s.88,520;300,
58/121,k.88v,96v;300,10/11,k.21v,104r;300,10/59,k.207r-207v;300,10/79,k.169r.
134APG,300,58/120,s.120(nmistundallerleyunflotverschlammen”);ibidem,s.199(ndengroBen
Schne,daruntermitweniggemullundandererunlustzufinden[…]Strohmkunfigverschlämmet”);
ibidem,s.512(nmist,mülleundtandereunsauberkeit[…]verschlämet”);APG,300,10/79,k.172v(ndurch
denMistvondenenSchweinenunddemHorn-ViehdieGrabennichtwiederverschlammet”);APG,300,
93/11,s.239-240(nMotlauvondenhäufigenUnrathverschlammet”);APT,II/I,18,s.63(nBachesollmit
mistenichtverschlammet”).
135BGPAN,Od5711.8º,adl.66.
