Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
I.Kręteścieżkistudiówhistorycznoleksykalnych
tenwydajesięistotny,bonietylkopokazujebogactwoklasypartykuł,ale
ponadwszystko1ichzmienność,nieustającezanikiipowstawanienowych.
Doświadczeniehistorykajęzykauczy,żetworzymynowejednostkileksykalne
nietylkopoto,abywypełnićpustemiejsca.Bardzoczęstopojawiasięjed-
nostkaleksykalna,mimoiżfunkcjonujeznakopodobnej,anawetoidentycznej
wartości.Nadmiardajemożliwośćwyboru,atymsamym1stwarzawarunki
dowygasaniaznakówjęzykowych,bezszkodydlakomunikacji.
Jednakrozeznaniewstaniewspółczesnymjęzykajestbardzoważne
wpodejściudiachronicznym.Jakuczyhistoriografia,przeszłościniedasię
zrekonstruować,jestonazawszekonstruowana,obrazzjawiskanigdynieosiąga
stuprocentowejpewności;„historykniebadaprzeszłościjakoczegośbędącego
nazewnątrzniego,gotowegodobadania,czynanieczekającego,leczbadając
przeszłość,odpoczątkutworzyjejnarracyjnyobraz”(TOPOLSKI,2001:11112).
Wopisiewspółczesnychznakówjęzykowychmożnaposłużyćsięintuicjąjęzy-
kową,wykorzystywanyjesttestnegacji,sygnalizowanygwiazdkami,czasami
znakamizapytania(bOGuSŁAWSKI,2009),cowięcej,wprzypadku,gdyintuicja
językowawydajesięlingwiścieniedostatecznymnarzędziem,możeposłużyć
siębadaniamiankietowymi.Jeślichodzioprzeszłość,mamyułamkowedane,
napodstawiektórychmożnacośpowiedziećołączliwościpozytywnej,ale
tego,jakznakuużyćniebyłowolno,odtworzyćniemożemy.Kompetencja
użytkownikawspółczesnejpolszczyznywodbiorzestarychtekstówprzydajesię
namwtedy,gdyprzylekturzemyślimy:„Takbysięterazniepowiedziało”1
kompetencjasygnalizujeodmienność.Iwartoprzywołaćtutrafneporównanie
PiotraSobotki:„Przeszłośćwyrażeńjęzykaniepoddajesięprostejobserwacji.
Etymologpoczęścijestarcheologiem,ztąjednakróżnicą,żepodczasgdy
archeologposzukujematerialnychśladówdziałalnościczłowieka,toetymolog,
»przekopując«starerękopisy,porównującto,cojest,docieradotego,cobyć
możebyło,dążydozrekonstruowaniaśladówniematerialnychprzeszłościczło-
wieka1ulotnych,zakopanychpodpiaskiemdziejówsłów,atakżetego,wjaki
sposóbbyłyonerozumianeidlaczegotakwłaśniejerozumiano”(SObOTKA,
2015:14).Archeolog-lingwistamusibyćbardzoostrożny,musibraćpoduwagę
wiarygodnośćźródeł,musibraćpoduwagęprawdopodobieństwokalkowania,
cozdarzasięwtekstachtłumaczonych,anawet1musiliczyćsięzezwykłymi
błędami,wszakiwtekstachnamwspółczesnychzdarzająsięusterkijęzykowe.
Historykjęzykamusizatemszukaćokrężnychdrógwinterpretacjimateriału
wiekówprzeszłych,metod,któreumożliwiąprzezwyciężeniebrakukompetencji
językowejużytkownikajęzykawiekówprzeszłych(por.SObOTKA,2012).
Znawcywspółczesnejpolszczyznyrzadkoprzywołująwiedzęhistoryczno-
językową5.Historykniemożepominąćosiągnięćtzw.lingwistykisynchronicz-
5ChoćjużRomanJakobsonpisał,żezmianynależąrównieżdodynamicznejsynchronii:
„Wsynchroniiwspółistniejepoczątekikoniecwszelkiegoprocesuzmiany,ztymżenależąone
