Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.JeDNAWYSPA,DWIeIRLANDIe
25
JoanneMcEvoyzwracauwagęnadwawymiarytakichinterakcji,posługu-
jącsięokreśleniamizaczerpniętymizksiążkiBrendanaO’Leary’egoiJohna
McGarry’egopt.ThePoliticsofAntagonism:UnderstandingNorthernIreland
[Politykaantagonizmu.JakzrozumiećIrlandięPółnocną].Wodniesieniu
dorelacjimiędzydwiemawspólnotamiwIrlandiiPółnocnejmożnamówić
owymiarze„endogennym”,natomiastrelacjeWielkiejBrytaniizkatolic-
kimisąsiadamizzamorzaopiszemyjako„egzogenne”;podobnieprotestan-
tówzIrlandiiPółnocnejzkatolikamizpołudnia30.Takieujęciestosunków
międzyspołecznościamiwskalimakromożerazićzbytnimuproszczeniem
itrywializacją,jednaktrafnieoddajesposóbpostrzeganiadanejnarodowo-
ściprzezpolitycznychantagonistów.Abyzobrazować,jakWolnePaństwo
Irlandzkiebyłopostrzeganewpierwszychlatachswojegoistnieniaprzez
ciągleniepewnąswojegostatususpołecznośćprotestanckąwpółnocno-
-wschodniejczęściwyspy,posłużęsięprzykłademtakczęstegowIrlandii
współwystępowaniakontekstówreligijnych,społecznychiekonomicznych.
Byzrozumieć,czegobalisięprotestanciwperspektywiezjednoczenia
wszystkichtrzydziestudwóchhrabstwIrlandii,należyprzedewszystkim
zdaćsobiesprawęzichstatusumaterialnegoiskaliprzewagpolitycznych
ispołecznychnadkatolikamiwUlsterze.Jedniidrudzydoskonalewiedzieli,
żegratoczysięnieoliturgięczylojalnośćwobecpapieża,aleostanposia-
dania,układstosunkówspołecznychiwładzępolityczną.Napołudniuod
1919rokuIrlandzkaArmiaRepublikańskazaczęłaniszczyćipodpalaćrezy-
dencje(tzw.BigHouses)protestanckiegoziemiaństwa.Nieobyłosiębez
ofiarwludziach.Wciąguczterechlat–do1923roku,czylidozakończenia
wojnydomowej–spalonołącznie276posiadłościnaterenieWolnegoPań-
stwaIrlandzkiego31.Poprzejęciuwładzyprzezparlamentirlandzkiipodpi-
saniuporozumieniapokojowegozWielkąBrytaniąstałosięjasne,żedotych-
czasowyukładstosunkówspołecznychzostaniegruntowniezrewidowany,
astrukturywłasnościowe–podporządkowanenowemusuwerenowi.Nie
miałotojednakbezpośredniegozwiązkuzwyznaniem,tylkozzasługami
dlaruchunarodowościowego,lojalnościąwobecdążeńniepodległościowych
iofiaramiponiesionymiwwalceowolnośćIrlandii.Natowszystkonałożył
sięwlatach1922–1923jeszczeistotniejszykontekstwojnydomowejmiędzy
zwolennikamitraktatuzWielkąBrytaniąijegoprzeciwnikami(czyliwięk-
szościąoddziałówIrlandzkiejArmiiRepublikańskiej,którewypowiedziały
posłuszeństwoWolnemuPaństwuIrlandzkiemu;częśćpozostałalojalna
iutworzyłaIrlandzkąArmięNarodową).Towłaśniewczasiewojnydomo-
wejzniszczononajwięcej(ok.200)rezydencjiziemiaństwaprotestanckiego.
30Zob.ibidem,s.8.
31Zob.J.S.DONNeLLY,Jr.:BigHouseBurningsinCountyCorkduringtheIrishRevolu-
tion,1920-1921.„Èire-Ireland”2012,no.3–4(47),s.141–142.
