Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
COJESTNIEZWYKŁEGOWTRANSFORMACJIUSTROJÓWSPOŁECZNYCH?
2.TRANSFORMACJAJAKOZMIANASYSTEMOWA
19
Termin„transformacja”zrobiłkarieręwnaukachspołecznychwostat-
nimdziesięcioleciudwudziestegowieku,kiedypowszechniezaczętosto-
sowaćgodobadaniaprzemianwkrajachpostkomunistycznych.Niemniej
jednakjużwcześniejznalazłtrwałemiejscewnaukachhistorycznych
ispołecznych.Zostałwykorzystanymiędzyinnymiwteoriachwyjaśnia-
jącychdługofaloweprzemianycywilizacyjnewnowożytnychspołeczeń-
stwachzachodnioeuropejskich(Braudel1992;Hicks1999;North1981;
North,Thomas1973;Wallerstein1988).KarlPolanyinawetopatrzył
swojąksiążkęnatentemattytułemTheGreatTransformation(1957).Eko-
nomiścizajmującysięgłębokimiprzemianamigospodarczymiobwieścili
pojawieniesięnowejsubdyscypliny,którąnazwaliekonomiątransforma-
cji(Balcerowicz1997;Hockuba1995;Kołodko1999).Transformacjajest
równieżistotnymelementemmodelipojęciowychstosowanychwsocjolo-
gii,matematyce,fizyce,chemiiibiologii(Chałubiński2006;Hałas1999;
Szczepański1999;Żechowski1995).
Wsocjologiitermintencorazczęściejjestużywanynaoznaczenietakich
pojęć,jak„zmiana”,„radykalnazmianaspołeczna”,„długofalowazmiana
społeczna”,„przemiana”,„wielkaprzemiana”,„przejście”,„przeobraże-
nie”,„przekształcenie”,„metamorfoza”,„przeistoczenie”,„zwrothisto-
ryczny”,„rewolucja”,„ewolucja”,„modernizacja”,„reforma”,„postęp”,
„rozwój”.Jedenwyrazwypieraterminy,któreoznaczająniekiedyzasadni-
czoróżniącesięmiędzysobąpojęcia.Wydajesię,żejegopopularnośćjest
międzyinnymireakcjąbadaczynakłopotyiniezręcznościzwiązanezuży-
waniemniektórychwcześniejszychokreśleń.Ciążynanichjużpewnatra-
dycja,związanazichpierwotnymiznaczeniami.Wzwiązkuztymteoretycy
niekiedyodrzucająkoncepcjejakbalast–corazczęściejrazemzpojęciami,
zamiastjeprzedefiniować–żebysięnietłumaczyć,coznichprzejmują,
czymsięjedynieinspirują,acokwestionują.Szukająnowychsiatekpoję-
ciowych,żeby„lekkimkrokiem”pójśćdalej.Abytounaocznić,spróbujmy
określićnowezastosowaniaterminu„transformacja”wróżnychkonteks-
tach,dotychczaswyznaczanychprzezobecniezaniedbywanepojęcia.
Naprzykładtakieokreślenia,jak„rewolucja”,„rozwój”,„postęp”,
„przebudowa”,„reforma”,„modernizacja”,„ewolucja”,sąnacechowane
ideologicznieiaksjologicznie.Ujmująprocesyspołecznejakokierunkowe
sekwencjezmian,wskutekktórychwyłaniasięstanspołeczny,podjakimś
względemlepszyodwcześniejszego.Wielekoncepcjitransformacjirów-
nieżnierezygnujezwartościowania.Niemniejjednakdajesięzauważyć
wyraźnaskłonnośćdoneutralności,aczasamisterylności,wkwestiiwar-
tościującychzałożeń.
