Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niemaljedynymwzorcemnowej,realistycznejsyntezy.Tymbardziejodosobnionygłospoety,
upominającysięomyślStrzemińskiego,wartjestodnotowania.
Jakwiadomo,tonieprzedstawicieleawangardy,aleinniartyściuznawaniwtedyzapre-
kursorównowegorealizmuznajdąsięwwąskimpanteoniebohaterówwspółczesnejsztu-
ki,awśródnichTadeuszKulisiewicz.Możnapowiedzieć,żefaworyzacjajegotwórczości
jesttakżewspólnącechąkrytykiprzed-ipokatowickiej.Wjednymzwczesnychpowo-
jennychtekstówmonograficznychDobrowolskiuzasadniałnp.ekspresjonizmdrzewory-
tówztekiSzlembarkpriorytetemracjihumanistycznychnadtroskąoformę,podkreślał
zmianęśrodkówwcykluRuinyWarszawy,zaznaczał,żeKulisiewiczniejestformalistą,jego
pracecechujespecyficznyrealizm,azwiązkizbieżącąsztukąispołeczneceletwórczości
każąwnimupatrywaćartystywspółczesnego,mimojakokreślałautorhistorycznego
współczynnika
63
.WkolejnymwykładzieswojegorozumieniamalarskiegorealizmuDobro-
wolskiznowudeklarowałliberalizm,uznaniezarealistycznązarównosztukiegipskiej,
późnośredniowiecznej,jakiobrazówBoznańskiej.Warunkiemwystarczającymdotakiej
klasyfikacjibyłatylkoobecnośćprzedmiotów
,anawetczęściistniejącychwtzw
.rzeczywi-
stościobiektywnej,niepoddanychjednakdestrukcji,np.kubistycznejdeformacjinazywa-
nejpohusserlowskueksplozjąanidowolnemuzestawianiuwprojekcjistanówpodświa-
domości.Takieoperacjenaprzedmiotachautoruważałzawyraznonszalancjiianarchi-
zmuorazlekceważeniaodbiorcynieakceptującegosztukizbytintrowertycznej,którejjak
określałodczytaniesięnieopłaca,botylkoprowadziwsferępodświadomościtwórcy[...]albodo
pustej
konstrukcjiformalnej
64
.SzerokaformułarealizmudodajeDobrowolskimożebyćuści-
ślonaokreśleniemustalającymproporcjemiędzyrealnymaidealnymwdziele,wymagawięc
operacjiwerbalnych.Zauważmytupopierwszearbitralneustalenieżyczeńodbiorcyocze-
kującegojakobyodsztukikonkretnychfundamentówmyśleniaiwogóleśycia,zatemwyznaczenie
jejfunkcjidydaktyczno-poznawczej,alebytakrzecnapoziomieelementarnym.Trud-
noocenić,czykrytykprzewidział,żewnajbliższejprzyszłościzafundamentmyśleniaiży-
ciazostanieuznanaodgórnieideologiamarskistowsko-leninowska.Drugielementtojed-
noznaczniejużpejoratywnenacechowanieokreśleniaformalizm,jednejzpodstawowych
antytezrealizmusocjalistycznego,odebranieposzukiwaniomformalnymwartościepiste-
mologicznejiinstrumentalizacjasztukimierzonejkategoriąpoznawczejopłacalności.Prze-
kreślałaonabronionąprzezPrzybosiaautonomięestetyczną,choćautorzastrzegał,żenie
zgadzasięnaestetykęnormatywną,rozróżniainspirującąsugestięinarzucanieartystycznych
strategii.Miałtegodowodzićjużniemalkanonicznychwytdydaktyczno-psychologiczny
wpostaciwyrazówwiarywambicje,możliwościiwolęartystówtwórczejadaptacjiowych
sugestii,kuszącychobietnicąstworzenianowegonurtu,odpowiadającegowyzwaniuwspół-
czesności.
Recenzjeztezą
Naprzebiegsporuomalarstwo,treśćiintensywnośćstawianychteztrzebabowiem
spojrzećwkontekściebieżących,krajowychwydarzeńartystycznychikomentującejje
bezpośredniokrytyki.Inaczejmówiąc,możnawyodrębnić,symptomatycznedlapóźniej-
1111111
63
T.Dobrowolski,OtwórczościTadeuszaKulisiewicza.DOdrodzenie”1946,nr48,s.5-6.Por.też:tenże,Piękno
dzisiejszejWarszawywrysunkachTadeuszaKulisiewicza.DOdrodzenie”1947,nr13,s.3;tenże,NowerysunkiTa-
deuszaKulisiewicza.DOdrodzenie”1948,nr51-52,s.8-9,liczneilustracjeśródtekstowewczasopiśmieitd.
64
Tenże,Kilkauwagorealizmiemalarskim.DOdrodzenie”1947,nr3,s.9.
38