Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
trakcyjnymformom,alesprzeciwiamysięformalizmowijakozasadniczemuidominującemukierunkowi
59
.
StanowczojednakDdyletant”oponowałprzeciwrebusomwsztuce,szydziłzsurrealizmu
SalvadoraDali,aoegzegeziejegoobrazówmówił,żewłaśniepowstajezwiedzyco
wszakkrytykowałPrzybośspozaobrazów
,nieszczędziłPicassa,nazywającjegoGuernicę
wypadkiemwcyrku.Wydajesię,żechodziłotunietylkoodeprecjacjęsztukiantynaturali-
stycznej,aleteżkompromitacjękrytykimotywującejnajwiększedziwnościikomplikacje
formy.Samjednakwswoimżądaniuposłużyłsiędośćwyszukanąjaknaprofanametaforą:
Lepiejbowiem,śebyobrazniebyłzamkiem,aleśebysambyłkluczemdonowejrzeczywistości
60
.Wtym
pozornieornamentalnymbonmocietkwinietylkopostulatdlasztuki,aleunieważnienie
izastąpieniewyjaśniającejdziełoodbiorcy,starejkrytykinową,projektującądzieła.
OdpowiedźwytrwałegoPrzybosiabyłapsycho-lubjeśliprzyjąćreprezentatywność
głosuKonradasocjotechnicznymposunięciem,łączącymwyrazyuznania,dementiiprzy-
ganęwcelurozbudzeniaartystycznychaspiracjiświeżonobilitowanejspołecznejDawan-
gardy”.Kolejnyrazpoetatłumaczył,żenajważniejszymtematemmalarstwajestsamo
malarstwo,doceniałtolerancjędyletantadlaróżnychsposobówekspresji,zapewniałjaksię
okaże,niecałkiemsłusznieobrakusurrealizmuwpolskimmalarstwie.Codozamówie-
niarzekomychmasnarealizm,wdodatkuookreślonejtematyce,radziłpotrzebęilustracji
zaspokajaćfilmem,awcelupercepcjiprawdziwejsztukiprzejśćprzygotowanienp.wjed-
nymzogniskplastycznych.Poglądokoniecznościdopasowaniatwórczościdonajniższych
gustówuznawałzaszkodliwyibarbarzyński,nieprowadzącydoprawdziwegouspołecznie-
niasztuki
61
.JużpopokazieMłodychPlastykówzgrupyKantorapoetazgłosiłjeszczeje-
denwtymrokuakcesdodyskusji,aleprzedewszystkimbyłonprzywołaniempolskiej
awangardy,zwłaszczadorobkuStrzemińskiego,kapitału,naktórymmożnabudowaćper-
spektywynowejsztukiwzmienionejrzeczywistości.Przybośznowupodkreślałrealistycz-
proweniencjęiprogramimpresjonizmu,wskazującnainnąopozycjęniżprzestarzała
realizmkontraimpresjonizmmianowiciemiędzyprzedmiotowościąiabstrakcją.Wobec
monopoluakademizującegosiękapizmutonawiązaniedopolskiejawangardymiędzywo-
jennej(poetaokreślateżjakolinięmodernizmu)możezapewnićpolskiejsztuceniezbędną
różnorodnośćiprowadzićdoposzukiwańnamiaręczasów
.ArtyścizgrupyKantora
powiadaPrzyboś,recenzującprzyokazjiwystawęwkrakowskimTPSPprzełamujący
odważnieakademizmkolorystów
,miastkorzystaćzpostkubistycznychimitatorówfrancu-
skich,winninawiązaćdorodzimejawangardy.Strzemińskizdaniemjegoprzyjaciela,kryty-
ka-poety,przekroczyłgraniceabstrakcji,wprowadzającdoideisztukiuspołecznionej,
czyniącpodstawąnowegosystemu,składającegosięnietylenanoweGesamtkunstwerk,ile
obejmującegokażdądziedzinęrzeczywistości.Rysujesięwizjanowej,uniwersalnejsztuki,takiej
twórczości,którabywniknęławnajdrobniejszeprzedmiotycodziennegouśytku.Malarstwo,rzeźbaiar-
chitekturawiąśąsięwjedno,sztukaabstrakcyjnastajesięmotorempowszechnegoDuplastycznieniamas”,
znikawreszcierozdziałmiędzysztukąasztuką-ozdobą,sztuką-luksusem,atzw.Dsztukąuśytkową”
iprodukcją
62
.Nietrzebadodawać,żedlasocrealizmutaideabędzieobowiązującapoza-
mianieokreśleniasztukizDabstrakcyjna”naDrealistyczna”.Przybośwprawdziewypowiadał
sięstanowczoorealizmieisyntetyzmierysunkówfiguralnychStrzemińskiego(Deportacje),
aleztradycjidwudziestoleciatoklasycyzmitematycznośćsztukiKowarskiegostaniesię
1111111
59
P
.Konrad,Wstydliwygłosdyletanta.DOdrodzenie”1946,nr41,s.7.
60
Ibidem,s.8.
61
J.Przyboś,Odpowiedźdyletantowi.DOdrodzenie”1946,nr42,s.7.
62
Tenże,Otwórczeideewplastyce.DOdrodzenie”1946,nr51-52,s.16.
37