Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
PawełSkowroński
WstoickiejfilozofiiSenekiodnajdujemyrefleksję,zgodniezktórążycie
ludzkiejestzmierzaniemkuśmierci24.WliściedoMarcji,którautraciłaswo-
ichbliskich,filozofprzedstawiaimmanentnośćcierpieniaiśmiercizludz-
kimżyciem:
Potosięurodziłaś,abytracić,abyprzemijać,abykarmićsięnadzieją,aby
zaspokoićsiebieidrugich,abyobawiaćsięśmierci,zarazemjejpragnąć
i–cojestnajokropniejsze–abynigdyniebyćpewną,jakaczekaciędola25.
InnymrazemkorespondentSenekiLucyliuszsądzi,żeniedoświadczamy
jednejśmierci,alekażdachwilanaszegożyciamawsobiecośzniej,ataostat-
nianascałkiemporywa26.Nieoznaczatojednak,żemamyobawiaćsięśmierci
irozpaczaćnadprzeciwnościamilosu,leczpowinniśmypotrafićheroicznie
wyjśćimnaprzeciw.Filozofzaleca,abypilnowaćpragnień,onebowiempo-
wodują,żejesteśmybardziejpodatninacierpienie.Najbardziejterapeutycz-
nąrolęwzmaganiusięzegzystencjąpełnifilozofia.Maonanasprzygotować
doprzyjmowanianiedogodnościnarodzinisprawiedliwegopostępowania27.
Rozważaniafilozoficznesąlekarstwemnaduszęnękanąniepokojami,gdyż
pozwalająnaheroiczneprzeciwstawieniesięprzeciwnościomlosu.Dlanie-
szczęśników,którzyniemogąznieśćdoliczłowieczej,bowarunkiichżycia
sązbytuciążliwe,istniejedrogadowolnościprzezsamodzielneodebranie
sobieżycia28.Nieoznaczatojednak,żefilozofuznajezasłusznesamobój-
stwowkażdejsytuacji.Dotyczytogłównietychsytuacji,kiedybogowie
saminakłaniajączłowiekadosamobójstwa,jaktobyłowprzypadkuKatona,
któregomęstwozostałowystawionenapróbę29.WliścieLXXdoLucyliusza
dopuszczaSeneka,żebytomędrzecdecydowałodługościswojegożycia
isposobiejegozakończenia30.Poraśmiercinieodgrywadlafilozofaistotnej
roli,leczjejjakość.Śmierćmożebyćdobralubzła,adobrajesttaka,któranie
hańbi.Niemożnazatemtraktowaćśmiercijakoucieczkiprzedobowiązkami
życia,strachemprzedkarąlub,cojestnajbardziejparadoksalnedlafilozofa,
strachemprzedśmiercią.Dlategowtakichprzypadkachproponujeprzyjąć
postawęSokratesa31.Dozwolonezostajerównieżsamobójstwobędąceformą
eutanazjiwobliczudługiejśmierci32,takabowiemrównieżprzynosihańbę,
apowolneumieraniewiążesięzlękiemprzedśmiercią,któryniejestgodny
24Seneca:EpistulaemoralesadLuciliumIV,9.
25Seneca:ConsolatiadMarciamXVII,1.
26Sen.:Ep.XXIV,21.
27Seneca:Prov.II,2.
28Seneca:IraIII,XV,3–4.
29Sen.:Prov.II,9–12.
30Sen.:Ep.LXX,28.
31IbidemLXX,9.
32IbidemLXXVII,6–12.
